Ne themi se ato gjëra dhe veprime, për të cilat nuk ka ardhur asnjë tekst nga ana e sheriatit, janë të lejuara dhe nuk themi se janë të ndaluara përveçse në rastin kur sheriati vjen me një tekst që e ndalon atë. Argumentet për këtë parim – të lartpërmendur – janë sa më poshtë:
1 – Allahu i Lartësuar thotë: “Ai (Allahu) është që për ju krijoi gjithçka që ka në tokë.”[1] Në këtë ajet kuranor, Allahu i Lartësuar tregon se të gjithë krijesat që janë në tokë janë krijuar për njerëzit. Fjala arabe “ma” që në shqip përkthehet “gjithçka” ka kuptim gjithëpërfshirës. Kurse shkronja “lam” që në shqip përkthehet “për” nënkupton se përftimi është specifik vetëm për njerëzit. Kjo do të thotë se përfitimi nga gjithçka që ka krijuar Allahu është i lejuar sheriatikisht. Dhe kjo është ajo gjë që duam të konfirmojmë.
2 – Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: Kush i ndaloi bukuritë dhe ushqimet e mira, që Allahu i krijoi për robërit e Vet.”[2] Përmes kësaj pyetje, Allahu i Lartësuar e ka mohuar dhe refuzuar veprimin e atij personi që e ndalon dhe i bën haram bukuritë e Zotit. Kjo do të thotë se bukuritë e Zotit nuk janë të ndaluara (haram). Mohimi apo refuzimi se të mirat e Zotit janë të ndaluara nënkupton se ato janë të lejuara.
3 – Allahu i Lartësuar thotë: “Sot u lejuan për ju ushqimet e mira.”[3] Shkronja “lam” që në shqip përkthehet “për” tregon se ushqimet e mira janë specifikisht për ne. Fjala arabe “tajjibat” nënkupton ushqimet e mira dhe jo “hallall”, sepse përndryshe fjala e lejuar do të përsëritej dy herë në këtë ajet.
4 – Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: Në atë që më është shpallur mua nuk po gjej të ndaluar diçka nga ushqimi përveç nëse ai ushqimi është ngordhësirë..”[4] Në këtë ajet kuranor shihet qartë se Allahu në parim ka vendosur që gjërat janë të lejuara, kurse gjërat e ndaluara janë përjashtim.
5 – I Dërguari i Allahut (a.s) ka thënë: “Ndër fajet më të rënda të muslimanit është që të pyesë rreth një gjëje që nuk është e ndaluar dhe ajo gjë bëhet e ndaluar për të tjerët për shkak të pyetjes së tij.”[5] Ky hadith tregon se një gjë për të cilën nuk ka tekst që flet se është e ndaluar (haram), atëherë ajo është e lejuar.
6 – Përgjigja të cilën i ka dhënë i Dërguari i Allahut (a.s) atij personi i pyeti rreth disa ushqimeve: “Hallall është ajo gjë të cilën Allahu e ka lejuar në Librin e Tij dhe Haram është ajo gjë të cilën Allahu e ka ndaluar në Librin e Tij. Dhe për ato gjëra ndaj të cilave ka heshtur është prej atyre çështje që i ka toleruar.”[6] Kështu pra, i Dërguari i Allahut i tregoi pyetësit se cili është rregulli për të njohur Hallallin dhe Haramin: mjafton për njeriun të dijë se cila gjë është Haram, sepse çdo gjë tjetër është Hallall. Po ashtu i Dërguari i Allahut (a.s) ka thënë: “Me të vërtetë, Allahu ka bërë obligime, prandaj mos i lini pa i bërë, ka vendosur kufinj, prandaj mos i shkelni ato, ka ndaluar të veprohen disa gjëra, prandaj mos i veproni ato, e ka heshtur për gjëra të tjera si mëshirë për ju, por jo nga harresa, prandaj mos hulumtoni rreth tyre!”[7] Ky hadith tregon qartë se për ato gjëra për të cilat Ligjvënësi ka heshtur janë të lejuara.
7 – Argumenti logjik: Kur njeriu përfiton nga prona e dikujt për të cilën Ligjvënësi ka heshtur, kjo nuk e dëmton as pronarin e asaj gjëje dhe as përfituesin. Si rasti kur njeriu strehohet tek muri i dikujt për t’u mbrojtur nga dielli. Në këtë rast nuk dëmtohet pronari i murit dhe njeriu përfiton prej murit. Kështu që lejueshmëria e atyre gjërave për të cilat nuk ka tekst është në përputhje me Fitran dhe natyrën e pastër njerëzore.
8 – Allahu i Lartësuar i ka krijuar gjërat për një urtësi. Allahu i Lartësuar ka thënë: “Ne nuk e krijuam qiellin dhe tokën e çdo gjë çka mes tyre pa qëllim të caktuar.”[8] “A menduat, se Ne ju krijuam kot dhe se ju nuk do të ktheheni tek Ne?!”[9] Dhe urtësia për të cilën po flasim ka lidhje me përfitimin prej gjallesave.
9 – Zbatimi i një urdhëri për të cilin nuk ka ardhur një tekst është i vështirë dhe është diçka e keqe. Argument për këtë është ajeti kuranor: “Allahu nuk e humb një popull pasi ta ketë udhëzuar atë, para se t’u sqarojë atyre se për çfarë duhet të ruhen.”[10] Që do të thotë se Allahu nuk e konsideron një popull të humbur apo mëkatar nëse nuk ia ka sqaruar atij më parë se çfarë konsiderohet humbje dhe se çfarë është mëkat. Kështu që, para se të sqarohet dispozita fetare e atij veprimi, ai veprim nuk konsiderohet i ndaluar (haram).
Kështu pra, nëpërmjet argumenteve të cilat i kam cituar më lart na bëhet e ditur se për ato gjëra për të cilat Ligjvënësi ka heshtur janë të lejuara (hallall) qofshin ato sende, objekte, lëndë, veprime, sjellje shoqërore, transanksione, praktika, doke dhe zakone. Në esencë, të gjitha këto nuk janë të ndaluara, sepse Allahu i Lartësuar thotë: “E Ai ju sqaroi juve se çka është e ndaluar (haram) për ju.”[11]
Kurse përsa i përket adhurimeve ato kanë karakter të mirëfilltë fetar dhe asgjë nuk mund të bëhet legjitime përveç asaj që Ligjvënësi e ka bërë të tillë. Nisur nga kjo, juristët kanë vendosur një rregull që është: “Asnjë adhurim nuk bëhet legjitim vetëm pasi Allahu e ka bërë legjitim dhe asnjë praktikë nuk mund të bëhet e ndaluar (haram) vetëm se atë që Allahu e ka bërë të ndaluar (haram).” Me praktikë nënkuptohet çdo gjë të cilën njerëzit e praktikojnë në përditshmërinë e tyre për të cilën kanë nevojë. Në praktika përfshihen transaksionet e shitblerjes, qiradhënies, dhurimit, shoqëritë aksionare, etj.
Kurse nëse tek këto gjëra të lejuara (për të cilat nuk ka tekst) konfirmohet se ka dëm atëherë themi se ato janë të ndaluara (haram), sepse Profeti (a.s) ka thënë: “Në Islam nuk ka dëm dhe as dëmtim.”[12]
Autor: Doktor Uehbe Zuhejli
Përktheu: Elton Harxhi
[1] – Sure Bekare: 29.
[2] – Sure A’raf: 32.
[3] = Sure Maide: 5.
[4] – Sure Bekare: 145.
[5] – Buhariu (7258) dhe Muslimi (2358).
[6] – Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh.
[7] – Darakutni. Imam Neueuiju ka thënë se ky hadith është Hasen.
[8] – Sure Enbija: 21.
[9] – Sure Mu’minun: 115.
[10] – Sure Teube: 115.
[11] – Sure En’am: 119.
[12] – Ibn Maxheh (2341) dhe Darakutni (4/228). Hadithi është Hasen.
