Allahu i Madhëruar thotë: “Muhamedi është i dërguari i Allahut dhe ata të cilët janë me të, janë të ashpër ndaj të ligës dhe të mëshirshëm me njëri-tjetrin, ata i shikon vazhdimisht në ruku dhe në sexhde. Ata synojnë mirësinë e Allahut, begatinë dhe kënaqësinë e Tij.”([1])
Shenjat e përkushtimit dhe të ibadetit ndaj Allahut si dhe shenjat e fisnikërisë janë në fytyrën e shokëve të Profetit Muhamed a. Shenja e sexhdes është në fytyrat e tyre, jo vetëm ajo pika e zezë në ballë, por sexhdeja dhe nënshtrimi ndaj Allahut të Madhërishëm ka reflektuar nur edhe në fytyrat e tyre. Si kjo kategori që edukoi Muhamedi a.s është përmendur në Teurat dhe në Inxhil, pra kjo kategori është e parashikuar në të dy librat.
Si puna e një bime e cila e ka nxjerrë filizin e saj dhe dalëngadalë fillon të rritet, të forcohet, të shëndoshet dhe të marrë formën e saj përfundimtare. Bujqit që janë mësuar të mbjellin dhe të kultivojnë, kjo lloj pamje i gëzon. Pra ata bujq që janë marrë me këtë bimë dhe ata që i kanë besuar rrugës së Muhamedit a.s dhe ia dinë vlerën kësaj bime, domethënë këtij brezi, ata kënaqen me këtë. Kurse ata që e kanë mohuar rrugën e Muhamed Mustafasë a.s dhe i kanë besuar një rruge tjetër, ata i bezdis, madje u mbushen zemrat me urrejtje dhe me mllef: “Dhe Allahu i Madhërishëm atyre që kanë besuar dhe kanë bërë punë të mira, u ka premtuar falje dhe shpërblim madhor”.([2])
Jemi në kuadër të diskutimit rreth Muhamed Mustafasë a.s duke qenë se jemi edhe në muajin Rabijul Euel, muaj në të cilin ka lindur Muhamedi a.s, mirëpo sa herë që vjen ky muaj në shumë raste ajo që na preokupon në lidhje me Muhamed Mustafanë a.s është ose prejardhja e tij, ose cilësitë e tij, apo thjesht ibadeti i tij a pamja e tij. Shpenzojmë shumë kohë duke u marrë me cilësitë fizike dhe etike të profetit a.s, edhe pse të gjitha këto kanë vlerë te Allahu i Madhërishëm.
Në shumë raste na pëlqen që t’i bëjmë edhe mevlude, përtej diskutimeve “A lejohet apo nuk lejohet? A është bidat apo nuk është bidat?” Ne si muslimanë harxhojmë shumë kohë rreth kësaj teme që në shekullin e pestë të hixhrit kur është bërë mevludi i parë për pejgamberin a.s deri ditët tona, akoma diskutojmë në lejimin apo jo të mevludit të profetit a.s.
Pyetja e parë që shtrohet kur vjen muaji i ditëlindjes së profetit a.s është: “A lejohet apo nuk lejohet festimi i ditëlindjes së profetit a.s?” Shpesh herë të duket sikur kjo është kauza jonë e përgjithshme.
Në të vërtetë, a duhet të përsërisim ende këto situata sa herë që vjen ditëlindja e Profetit a.s? Faktikisht kjo nuk është kauzë. Edhe nëse e përcaktojmë nëse është bidat apo nuk është bidat, përsëri nuk kemi bërë asgjë në lidhje me atë çka duhet të bëjmë në lidhje me Pejgamberin a.s.
“Përse erdhi Pejgamberi a.s.?” Kjo është pyetja e madhe. “Përse e dërgoi Allahu i Madhërishëm?” Kjo është pyetja e madhe. “A nuk kishte mundësi Allahu i Madhërishëm që ta zbresë Kur’anin në tokë dhe ta shpërndajë atë ndër njerëz?” Kjo është pyetja e madhe.
Të gjitha këto i kishte të mundshme Allahu i Madhërishëm, megjithatë Allahu i Madhërishëm pikasi një person që u quajt Muhamed a.s, e përzgjodhi atë, e edukoi atë, bëri mukajet për të sa ishte fëmijë, sa ishte i ri, pasi u rrit dhe u bë lider, para kësaj ishte tregtar, para kësaj ishte bari dhe derisa erdhi momenti që u bë gati që Allahu i Madhërishëm t’ia zbresë mesazhin e Tij, mesazh i cili në vetvete ishte mision deri në Ditën e Kijametit. E në fakt kjo është pyetja e madhe apo çështja e madhe rreth të cilës duhet të shtrohen këto pyetje të mëdha.
Pra Muhamed Mustafai a.s përse u dërgua? Po pasi ka ndërruar jetë dhe ka shkuar te Allahu i Madhërishëm si duhet të jetë raporti ynë me të? Allahu i Madhërishëm na e shkurton distancen dhe na jep këtë përgjigje shëruese të mendjeve tona dhe shpirtrave tanë, të momentit tonë dhe të ardhmes tonë, të brezit tonë dhe të brezave që do vijnë deri në Ditën e Kijametit: “Muhamedi është i dërguari i Allahut”([3]), dhe kjo ka marrë fund. Fakti që është i dërguari i Zotit, kjo do të thotë shumë, dhe pyetja që menjëherë shtrohet është:“Përse e ka dërguar Zoti?”
Ne menjëherë mund të themi: “Për t’ia zbritur Allahu i Madhërishëm Kur’anin.” Por jo, s’është e vërtetë! Allahu i Madhërishëm mundej ta shpërndante Kur’anin ndër njerëz. Dhe këtë pyetje të madhe na e shpjegon vetë Allahu i Madhërishëm duke na thënë: “Ata të cilët ishin me të.”([4]) Pra direkt pasi Allahu i Madhërishëm na thotë : “Muhamedi është i dërguari i Allahut”([5]), kalon te shokët e Muhamedit a.s dhe na shpjegon tiparet dhe cilësitë e shokëve të tij, që i edukoi me mbikëqyrjen e Allahut të Madhërishëm. Madje për t’iu rikthyer çështjes së parë, se Allahu nuk e zgjodhi Muhamedin a.s thjesht për të zbritur Kur’anin, ajo që tregon se nuk është kështu, është se në momente të caktuara profeti a.s ngutej për ta përsëritur Kur’anin dhe Allahu i Madhërishëm thotë: “Mos e ngut gjuhën tënde. Ne ia kemi vënë vetes detyrë që ta zbresim atë dhe ta bashkojmë atë.” ([6])
Atëherë cili është roli i Muhamedit a.s? Kësaj pyetje i përgjigjet pjesa tjetër e ajetit: “Dhe ata që ishin me të.”([7]) Kush ishin ata që ishin me të? “Të ashpër ndaj të ligës dhe shumë të mëshirshëm me njëri-tjetrin”.([8]) Domethënë këtë besim që kishin besuar, këto cilësi të Allahut të Madhërishëm që i kishin kuptuar dhe i kishin besuar shumë, këtë fe të cilën e kishin mbartur mbi supe, këtë sinqeritet dhe besnikëri, besimin në ahiret, besimin tek e vërteta, besimin në këto vlera madhore, besimin në këtë të vërtetë të madhe, në radhë të parë ata e reflektonin me njëri-tjetrin: “Të mëshirshëm me njëri-tjetrin”([9]), sepse këtë mesazh dhe këtë mision të cilin Allahu ia kishte zbritur Muhamedit a.s duhet ta mbartnin brez pas brezi deri në Ditën e Kijametit, sepse është mision i madh dhe duke qenë i tillë nuk mund ta mbajnë shpatullat e një njeriu të vetëm, por duhet xhemat madje duhen shumë xhemate për ta mbajtur këtë mision dhe për ta përcjellë atë ndër breza.
Mirëpo që të mos jenë të shkapërderdhur si delja pa bari kur afrohet ujku dhe nuk di nga t’ia mbajë, ajo që i mban afër këta njerëz me njëri-tjetrin edhe kur sprovat janë të mëdha është: “Të mëshirshëm me njëri-tjetrin”([10]), të duhen për hatër të Zotit me njëri-tjetrin. Prandaj thotë pejgamberi a.s: “Hallka më e fuqishme e zinxhirit të imanit është dashuria për hatër të Zotit dhe urrejtja për hatër të Zotit”.([11])
Myslimanët thonë: “Vëllai, vëllai!” Fryma e fesë na mëson se atij që i drejtohesh dhe i thua “vëlla”, mes teje dhe atij ka një eliksir që quhet dashuri për hatër të Zotit, mëshirë për hatër të Zotit, dhembshuri për hatër të Zotit, sinqeritet për hatër të Zotit, besnikëri për hatër të Zotit. Kur ta thuash fjalën ta zgjedhësh që të mos e lëndosh vëllanë tënd, dhe kur të mbash një qëndrim të sqarohesh që të mos keqkuptohesh nga vëllai yt, dhe ndjenjën tënde të brendshme ta kesh të pastër ndaj vëllait tënd.
Pra në ajetin: “Të mëshirshëm me njëri-tjetrin” ([12]), pyetja është: “Nga vjen kjo mëshirë?” Kjo mëshirë vjen nga fakti se Muhamedi a.s është pejgamberi i Zotit dhe Muhamedi a.s kurrë nuk do e kishte kultivuar këtë mëshirë mes zemrave të sahabëve nëse nuk do kishte qenë mëshira e Allahut të Madhërishëm dhe nëse nuk do kishte qenë besimi në të, që do të thotë se rruga e vetme për të kultivuar mëshirë, dashuri, respekt, dhembshuri, fisnikëri, sinqeritet për njëri-tjetrin është duke konsoliduar lidhjet me Allahun e Madhërishëm.
Mirëpo njeriu ka nevojë për model. Ku është modeli? Modeli është te Muhamedi a.s. Por dikush mund të thotë se: “Ai është i dërguari i Zotit… Ai ishte Profet…”, atëherë shiko brezin që edukoi: “Të mëshirshëm me njëri-tjetrin.”([13])
Pra Pejgamberi a.s erdhi në dynja për të krijuar këtë lloj modeli, modelin e sahabëve të cilët i mishëruan këto cilësi të Islamit dhe të imanit që i kishte zbritur Allahu i Madhërishëm. Në vetvete, edhe Kur’anin e ka zbritur për të patur si finalitet këto cilësi që të kultivohen ndër muslimanë, që do të thotë se muslimani në jetën e përditshme duhet të komandohet nga ky lloj synimi dhe nga ky lloj objektivi edhe kur të lëvizë edhe kur të flasë edhe kur të komunikojë a kur të marrë qëndrim.Veç asaj që duhet të ketë parasysh për të adhuruar Zotin, të ketë parasysh që t’i kultivojë këto vlera të bukura në komunitetin e muslimanëve sepse muslimani nuk merr kuptimin e të qenurit musliman thjesht duke thënë: “Unë adhuroj Zotin, fal namaz edhe kaq.”
Myslimani quhet mysliman atëherë kur është mysliman me vëllain e tij, me komunitetin e tij: “Të mëshirshëm me njëri-tjetrin”.([14]) Myslimani është prej atyre që kur i mungon shoku i tij, vëllai i tij, komshiu i tij, kolegu i tij një ditë, dy ditë, e shumta tre, thotë: “Ku është filani? Nuk e kemi parë! Ta shohim njëherë?” E kontakton dhe pyet për gjendjen e tij duke u mjaftuar dhe me një telefonatë.
Pra myslimani nuk është indiferent ndaj aktualitetit të tij dhe ndaj komunitetit të tij. Prandaj ajo se çfarë i çudiste më së shumti jomyslimanët, ishin dy gjëra në komunitetin e myslimanëve. Dashuria e myslimanëve për Muhamed Mustafanë a.s si dhe dashuria, respekti dhe konsiderata e madhe për njëri-tjetrin saqë thuhet se në një nga betejat e mëdha dhe përplasjet e furishme me Persinë, kur erdhi koha e namazit të sabahut dhe muslimanët me shumë respekt u vendosën në saf. Duke vërejtur shenjën e solidaritetit, vëllazërisë dhe bashkëpunimit edhe në ibadet, kryekomandanti u tha ushtarëve të vet: “Kjo është ushtria e muslimanëve, nga këtu buron forca e tyre edhe pse janë më pak sesa ne, janë më të fuqishëm sesa ne. Ata janë të gatshëm dhe në gjendje të na mposhtin. ”
Nga këtu buron forca e tyre prandaj dhe Allahu i Madhërishëm thotë: “Dhe Allahu i lidhi dhe i bashkoi zemrat e tyre dhe nëse ti do kishe investuar ç’ka në tokë, kurrë nuk do i kishe bashkuar por Allahu i bashkoi”([15]), që do të thotë se rruga jonë për të bashkuar zemrat është nëpërmjet imanit por njëkohësisht shenja dhe standardi që mat imanin tonë është vëllazëria e sinqertë me njëri-tjetrin, mëshira dhe solidariteti me njëri-tjetrin: “I shikon në ruku dhe sexhde”([16]), pra njerëz të ibadetit që ibadetin nuk e kanë diçka dytësore, por thelbësore. Përse Allahu i Madhërishëm thotë: “I shikon”([17]), sepse ibadeti për ta vjen i pari. Domethënë ata janë modeli.
Nëse myslimani do ta kuptojë se si adhurohet Allahu i Madhërishëm, edhe përtej modelit të Muhamedit a.s për të hequr mundësinë e të thënurit se: “Ai ishte profet’’, atëherë shikoni modelin që edukoi Profeti a.s. Dinamika e tyre, lëvizjet e tyre, jeta e tyre, veprimtaritë e tyre, e folura e tyre, puna e tyre, veprimtaria e tyre kishte vetëm një synim. Ajo që lëvizte dinamikën e jetës së tyre në të gjitha qelizat e saj ishte: “Ata synojnë mirësi dhe begati prej Allahut dhe kënaqësinë e Tij”([18])dhe nuk ka njeri në tokë që të ketë jetuar vetëm për kënaqësinë e Zotit, dhe Zoti mos t’i ketë dhënë edhe kënaqësinë e tokës dhe të Ahiretit.
Nuk ka njeri në faqe të dheut që të ketë punuar për kënaqësinë e Allahut të Madhërishëm dhe Allahu i Madhërishëm të mos e ketë bërë atë të dashur në zemrat e njerëzve, te bimët, te kafshët, te insektet, te peshqit, edhe në zemër të këtyre Allahu i Madhërishëm lëshon mëshirën, respektin dhe dashurinë për ata njerëz që dinë të jetojnë me Allahun e Madhërishëm në dynja. Prandaj Profeti a.s thotë: “Kur vdes besimtari, ai që ka synuar kënaqësinë e Allahut të Madhërishëm, edhe qielli edhe toka qajnë”([19]), kurse për të kundërtin çfarë thuhet? Allahu thotë: “As qielli as toka nuk qau për të”.([20]) Kur ikën një besimtar, një rob i Zotit i vërtetë nga kjo dynja, edhe vendi ku ai ka shkelur, edhe fijet e barit ku ai ka vendosur këmbën, edhe vendi ku ka marrë ajër, edhe vendi ku e ka rrezatuar dielli, për atë qan.
“Dhe shenjat e tyre janë në fytyrat e tyre nga ndikimi i sexhdes”.([21]) Po të shikojmë sexhdeliun, besimtarin, kushdo qoftë, ai që synon kënaqësinë e Zotit, ai që bën ruku, ai që bën sexhde, ka synim adhurimin e Zotit dhe e vetmja gjë që e shqetëson në dynja është kënaqësia e Zotit, çfarëdo lloj pune që të bëjë, mekanik, zdrukthtar, bujk, bari, i parë, i fundit, president, ministër, njeri i thjeshtë, i njohur apo i panjohur, betohem për Zotin e Gjithësisë, sapo e sheh, menjëherë zembereku i zemrës fillon duke rrahur melodinë e rehatisë me të, dhe të kënaqësisë me të, dhe të afrimitetit me të, sepse ai që është i afërt me Zotin është i afërt edhe me zemrat e njerëzve të Zotit. Menjëherë fytyra e tij tregon që është besimtar.
Shkojmë dhe shëtisim lart e poshtë, në aeroport, në treg, në rrugë, menjëherë sapo futemi në muhabet me dy-tri fjalë e kupton se ky njeri ka një gjendje të veçantë me Allahun e Madhërishëm, është gjendur me Zotin, është nur “Dritë përmbi dritë” ([22]), e “Allahu është drita e qiejve dhe e tokës.([23]) Duhet të ndalemi te ky ajet. Qielli ndriçohet me dritën e Zotit, toka me të gjithë komponentët e saj ndriçohet me dritën e Zotit, e brendshmja dhe e jashtmja e robit ndriçohet me dritën e Zotit.
Prandaj dhe Pejgamberi a.s donte të përcillte një mesazh shumë të madh ditën që çliroi Mekën. Ai e urdhëroi Bilalin të hipte mbi Qabe.([24]) Sapo hipi, Bilali bëri Ezanin. Kështu, një skllav u lartësua në pozita aq lakmuese.
Po përse? Sepse robërit e Zotit me lirinë e tyre, me përzgjedhjen e tyre, me vullnetin e tyre të lirë kanë zgjedhur të jetojnë vetëm për hatër të Zotit dhe për rrjedhojë meritojnë të jenë edhe mbi Qabe. Në fund të fundit Allahu i Madhërishëm për këtë lloj robi ka nënshtruar gjithçka. “A nuk e shikoni se Allahu i Madhërishëm për ju ka nënshtruar ç’ka në qiej dhe ç’ka në tokë?”.([25])
Allahu i Madhërishëm na thotë: “Këta janë të përmendur edhe në Teurat edhe në Ungjill”([26]) dhe shembulli i tyre është përmendur në të dy librat, dhe në to janë dhënë isharete (shenja) për këtë lloj modeli që do të formojë pejgamberi a.s, prandaj edhe kur Umeri shkoi të çlirojë Kudsin doli kryeprifti i Kudsit dhe i tha Umerit: “Ti je i pari i myslimanëve”. “Nga më njohe?”,- tha Umeri. Ai ia ktheu: “Sepse në librat tanë kemi isharete (shenja) ku thuhet se ai që do të vijë për të çliruar Kudsin, do ta ketë kapur devenë për dore dhe sipër, hipur në deve, do jetë shërbëtori i tij dhe këmbët do t’i ketë me baltë. O i pari imuslimanëve! Si është e mundur kjo? Vetëm ata që dinë të jetojnë për Zotin dhe për kënaqësinë e Tij dinë ta bëjnë këtë gjë!” dhe ia dorëzoi çelësin Umer Ibnul Khatabit r.a. ([27]) “Shembulli i tyre është si puna e një fare që është mbjellë.”([28]) Por kush ishte bujku i kësaj fare? Muhamed Mustafai. Kush e kultivoi këtë bimë? Muhamed Mustafai.
Është e çuditshme sesi ky ajet Kur’anor na thotë, se nëse duam të njohim Muhamed Mustafanë, nuk duhet të merremi shumë me emrat dhe tiapret e tij, as me epitetet e tij, as me mevludin e tij, por të studiojmë dhe të shohim punën e tij, gjurmën e tij, trashëgiminë e tij, si dhe ku e ka lënë ndikimin e tij? Te brezi që e edukoi. Si e edukoi ai këtë brez? E hodhi farën dhe pastaj kjo farë doli dalëngadalë…
Ky është një përshkrim i jashtëzakonshëm me anë të fenomeneve biologjike. Del fara nga toka, në fillim e dobët, madje dhe e zbehtë, me dy-tri gjethe, pastaj dalëngadalë duke u rritur dhe duke u drejtuar fillon dhe i forcohet kërcelli, nën kujdesjen e bujkut që e prashit, e ujit, ia heq barin e keq, e sistemon, ia heq gjethet e prishura. Të gjitha këto procese i bën duke duruar derisa të arrijë nivelin maksimal të rritjes dhe të japë frytet e veta.
Përballë këtij fenomeni të mrekullueshëm njerëzia ndahet në dy kategori:
Kategoria e parë janë ata që ndjekin modelin e bujqve, të këtij lloj bujku që është Muhamed Mustafai a.s. Domethënë ata që janë mësuar të mbjellin, të kultivojnë, duke duruar krah bimës që do të ketë fryte deri në Ditën e Kijametit, pemë nën të cilën do të marrë hije, do të strehohet dhe do të ushqehet njerëzia me udhëzimin e dynjasë dhe të ahiretit. Kjo lloj pamjeje, këtyre bujqve ua kënaq shpirtin dhe zemrën.
Kategoria e dytë janë mohuesit që dinë thjesht t’u bien daulleve, ata që dinë thjesht të bëjnë llafe, ata që dinë të shohin thjesht atë që nuk bëhet, pesimistët, njerëzit e demoralizuar, njerëzit e frymës negativiste.
Kategoria e dytë ndahet gjithashtu në dy kategori;
kategoria e parë janë ata që e mohojnë totalisht këtë lloj produkti, e mohojnë totalisht këtë lloj bujku,
kategoria e dytë janë ata që e pranojnë këtë lloj bujku por ngaqë nuk kanë forcë të merren me këtë lloj bujqësie që ka bërë Pejgamberi a.s, në vend që t’u mbushet zemra me dashuri dhe respekt, u mbushet zemra me mllef dhe urrejtje, dhe në vend që t’i thonë bujkut “të lumshin krahët’’, shkojnë dhe mundohen ta demoralizojnë atë.
Kështu kanë bërë me Muhamed Mustafanë a.s prandaj Ebu Bekri mori qëndrimin e duhur r.a kur ndërroi jetë pejgamberi a.s, kur të gjithë njerëzit në përgjithësi filluan duke u marrë me atë që merren sot, filluan duke thënë:“Na vdiq pejgamberi, u shkretua dynjaja’’, filluan duke qarë, duke ulëritur. Ebu Bekri dalëngadalë shkoi dhe u fut në xhami dhe tha: “O njerëz ndaluni! O Umer qetësohu! Ai që ka adhuruar Muhamedin le ta dijë se Muhamedi a.s ka vdekur dhe ai që ka adhuruar Allahun le ta dijë se Allahu është i gjallë dhe nuk vdes kurrë.’’([29])
Prandaj nëse doni ta respektoni Muhamedin a.s ndiqni modelin e tij dhe ecni sipas modelit që ka krijuar Muhamed Musatfai a.s sepse ai ishte “Muhamedi i dërguari i Zotit”([30]) dhe pas tij ajo që na del neve për detyrë, është të ndjekim rrugën dhe modelin e tij, prandaj pyetja e madhe të cilës ne si muslimanë vazhdimisht duhet të kërkojmë t’i japim përgjigje është se përse vallë e ka sjellë Muhamedin a.s Allahu i Madhërishëm?
Është një detyrë madhore të cilën ne herë pas here e përmendim, është detyrë e brezit tonë me brezin e fëmijëve tanë, kjo detyrë madhore ka të bëjë me lidhjen e brezit tonë dhe brezit që vjen pas nesh, me modelin e Muhamed Mustafasë a.s, me jetën e tij, moralin e tij, punën e tij, veprën e tij dhe me modelin që ai krijoi. Kjo nuk është një detyrë fakultative. Na bën përshtypje kur dëgjojmë që fëmijët tanë mbajnë përmendësh emrat e futbollistëve dhe basketbollistëve, e mbajmë përmendësh emrin e filan shkencëtari dhe këtë vepër e atë vepër.
Në fakt ajo për të cilën duhet të na gëzohet realisht zemra është të njohin ashtu siç duhet Muhamed Mustafanë a.s, Pejgamberin e Allahut të Madhërishëm sepse është një model perfekt dhe i përsosur, jo utopik por i mundshëm për t’u realizuar në jetën e përditshme dhe është e vetmja mënyrë për ta mbrojtur brezin e ri që të mos jetë skllav i epsheve të ndryshme në jetën e përditshme.
Është e vetmja mënyrë për ta mbrojtur brezin e ri të mos jetë skllav i këtyre modeleve dhe top modeleve të vazhdueshme që ne i shohim në mbrëmje dhe në mëngjes dhe që u shfaqen parasysh në telefonat e tyre këto lloj modelesh pa fund, modele sesi vishen, modele sesi hanë, modele sesi pinë, modele sesi zhvishen, modele sesi lakuriqësohen, modele sesi vriten, modele sesi vjedhin, modele sesi e transformojnë pamjen e tyre dhe paraqitjen e tyre, modele sesi denigrojnë edhe si qenie, modele edhe sesi dhunojnë. Dhe në shumë raste, po të pyesim brezin e ri se ç’është kuptimi i fjalës “vip’’, kuptohet se çfarë i vjen ndërmend brezit të ri me këtë fjalë. Faktikisht e vetmja mënyrë për ta mbrojtur brezin e ri dhe për t’i dhënë një antiplumb identitar është t’ia mësojmë mirë jetën e pejgamberit a.s, modelin e tij dhe mbi të gjitha veprën dhe misionin e tij.
Imam – Hatib: Sabaudin Jashari
([1]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([2]) – Kurani: Maide, ajeti: 9.
([3]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([4]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([5]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([6]) – Kurani: Kijame, ajeti: 16-17.
([7]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([8]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([9]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([10]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([11]) – Hadith i pranuar. Ahmedi (18524).
([12]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([13]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([14]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([15]) – Kurani: Enfal, ajeti: 63.
([16]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([17]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([18]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([19]) – Hadith mursel. Taberiu, “Xhamiu`l-Bejan”, vëll. 25, f. 75.
([20]) – Kurani: Duhan, ajeti: 29.
([21]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([22]) – Kurani: Nur, ajeti: 35.
([23]) – Kurani: Nur, ajeti: 35.
([24]) – Ibn Hishami, “Es-Siratu`n-Nebevije”, v. 2, f. 181.
([25]) – Kurani: Haxh, ajeti: 65.
([26]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
([27]) – Ibn Kethiri, “El-Bidajetu ue`n-Nihaje”, vëll. 9, f. 656.
([28]) – Kurani: Fet`h, ajeti: 29.
