Pyetje: Cili është gjykimi mbi urimin me ardhjen e muajit Ramazan? A lejohet shkëmbimi i urimeve mes individëve për ardhjen e muajit të bekuar të Ramazanit me shprehje të veçanta?
Përgjigja: Sipas sheriatit është e lejuar të urohet për ardhjen e muajit të madhëruar të Ramazanit me çdo shprehje që shpreh lutje për mirësi, begati, si dhe pranimin e adhurimeve. Gjithashtu, është e lejuar që urimet të bëhen përmes vizitave mes familjarëve, miqve dhe të dashurve.
Sipas sheriatit është e lejueshme të ndihesh i gëzuar dhe i lumtur për ardhjen e stinëve të mirësisë, festave dhe ngjarjeve të veçanta, veçanërisht atyre fetare, për shkak të adhurimeve dhe begative që ato përmbajnë, si dhe për kujtimin e ditëve të mira të Allahut. Kjo përfshin festimet e bajrameve, përvjetorëve dhe ardhjen e disa muajve dhe ditëve me rëndësi fetare, për shkak të lidhjes së tyre me rite dhe ngjarje madhështore në Islam.
Ndër këto ngjarje të rëndësishme dhe të shenjta në legjislacionin islam, të cilat përcjellin gëzim, hare dhe sjellin paqen shpirtërore, është ardhja e muajit të bekuar të Ramazanit. Ky muaj sjell mëshirën hyjnore, bekimet, faljen e mëkateve dhe shpëtimin nga zjarri i Xhehenemit. E gjithë kjo është nga mëshira dhe bujaria e Allahut, e cila sjell gëzim dhe lumturi, siç thuhet në Kur’an: “Thuaj: Me mirësinë dhe mëshirën e Allahut, le të gëzohen për këtë. Kjo është më e mirë se ajo që ata grumbullojnë.”[1]
Profeti (a.s) i ka treguar shokëve të tij se ka disa periudha kohore, si ditë, netë dhe muaj, në të cilat zbresin begatitë, pranohen lutjet dhe njerëzit ngrihen në grada të larta. Prandaj, besimtari duhet t’i shfrytëzojë këto kohë për adhurim dhe lutje për veten dhe të tjerët. Dëshmi për këtë është hadithi i transmetuar nga Muhamed bin Mesleme el-Ensari (r.a), në të cilin Profeti (a.s) ka thënë: “Vërtet, Zoti juaj jep dhurata në ditë të caktuara të kohës suaj, prandaj përpiquni t’i arrini ato, ndoshta do të merrni një nga ato dhurata që nuk do të jeni të pafat më kurrë.”[2]
Imam el-Menaui në veprën e tij “Fejd el-Kadir”shpjegon këtë hadith duke thënë: “(Dhuratat e Allahut) janë shfaqje hyjnore që afrojnë tek Ai atë që dëshiron nga robërit e Tij. Fjala ‘dhuratë’ nënkupton një shpërblim të madh që jepet në një çast të vetëm. Fjala ‘prandaj përpiquni t’i arrini ato’ do të thotë: pastrojeni zemrën tuaj dhe pastrojeni atë nga ndotjet e karaktereve të qortuara, siç e përmend edhe Gazaliu. ‘Ndoshta do të merrni një nga ato dhurata që nuk do të jeni të pafat më kurrë’ – kjo ngjan me një mbret që shpërndan furnizimet e tij çdo muaj, por herë pas here hap portat e thesareve të tij dhe jep aq shumë sa përfshin gjithçka. Kush e qëllon atë moment, fiton pasuri të përjetshme. Këto dhurata janë pjesë e thesareve të mirësisë hyjnore, dhe Allahu nuk e ka përcaktuar kohën e saktë të tyre, që njerëzit të jenë gjithmonë në kërkim. Kushdo që vazhdon të kërkojë, është afër që një ditë të qëllojë momentin e dhuratës dhe të fitojë pasurinë më të madhe e lumturinë e përjetshme.”
Një nga traditat e njohura mes muslimanëve është manifestimi i gëzimit dhe lumturisë për ardhjen e muajit të bekuar të Ramazanit, si dhe shkëmbimi i urimeve dhe lutjeve për të tjerët, duke u uruar mirësi, bekime dhe vazhdimësi të ditëve dhe viteve me lumturi për ta dhe familjet e tyre.
Ky zakon është i konfirmuar edhe nga praktika profetike, pasi Profeti (a.s) i ka pasë dhënë lajmin e gëzuar shokëve të tij për ardhjen e muajit të madhëruar të Ramazanit. Transmetohet nga Selman el-Farisi (r.a) se ai tha: “Profeti (a.s) na mbajti një hutbe në ditën e fundit të Shabanit dhe tha: “O njerëz! Po ju vjen një muaj i madhërishëm, një muaj i bekuar, një muaj në të cilin është një natë më e mirë se një mijë muaj. Allahu e ka bërë agjërimin e tij obligim dhe faljen e natës në të një adhurim vullnetar. Kushdo që afrohet tek Allahu me një vepër të mirë në këtë muaj, është sikur të ketë kryer një obligim jashtë tij. Dhe kush kryen një obligim në të, është sikur të ketë kryer shtatëdhjetë obligime jashtë tij.”[3] Mulla Ali El-Kariu në librin e tij “Merkat el-Mefatih” thotë: [Ky hadith është parim bazë që tregon se lejohet urimi në fillim të muajve].
Gjithashtu, transmetohet nga Ebu Hurejra (r.a) se ka thënë: Kur erdhi Ramazani, Profeti (a.s) tha: “Ju ka ardhur Ramazani, një muaj i bekuar, të cilin Allahu jua ka bërë obligim të agjëroni. Në të hapen dyert e Xhenetit, mbyllen dyert e Xhehenemit dhe prangosen shejtanët. Në të ka një natë më të mirë se një mijë muaj. Kush privohet nga mirësia e saj, ai vërtet është i privuar.” Imam Ibn Rexhebi el-Hanbeli në librin e tij “Lataif el-Ma’arif” thotë: [Disa dijetarë kanë thënë: Ky hadith është parim bazë se lejohet urimi i ndërsjellë midis njerëzve për muajin e Ramazanit. E si të mos gëzohet besimtari kur dyert e Xhenetit hapen? Si të mos gëzohet mëkatari kur dyert e Xhehenemit mbyllen? Si të mos gëzohet njeriu i mençur kur shejtanët prangosen? E ku ka kohë më të mirë se kjo kohë?]”
Citatet e juristëve të cilët e lejojnë urimin për festa:
Në tekstet e shumë librave të juristëve ne hasim në citatet e tyre ku citohet se lejohen urimet me rastin e ardhjes së viteve të reja, festave dhe ndryshimit të ditëve e muajve.
Imam Mulla Hüsrau në librin “Durer el-Hukkam Sherh Gurer el-Ahkam” thotë: [Urimi me fjalët ‘Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej jush’ nuk është i refuzuar (sheriatikisht), ashtu siç është përmendur në librin ‘el-Bahr’. Po kështu edhe shtrëngimi i duarve është i lejuar.]”
Imam Ebu Ualid el-Baxhi el-Maliki në librin “el-Munteka” shkruan: [Maliku u pyet: A është e urryer që një person t’i thotë vëllait të tij pasi të kthehet nga namazi i Bajramit: ‘Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej teje, dhe na faltë neve e ty’? Ai u përgjigj: Nuk është e urryer.]
Në librin “El-Fauakeh ed-Dauani” të imam Nefrauij El-Maliki thuhet se imam Maliku u pyet: [Për një person që i thotë vëllait të tij në ditën e Bajramit: ‘Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej teje’ – duke pasur për qëllim agjërimin dhe veprat e mira të kryera në Ramazan – dhe ‘Allahu na faltë neve dhe ty’. Ai u përgjigj: Nuk e njoh si sunet, por as nuk e refuzoj. Ibn Habib tha: Kjo do të thotë se ai nuk e konsideronte si sunet, por as nuk e ndalonte atë që e thoshte, sepse është një lutje e mirë. Madje, shejhu Esh-Shebibi tha: Duhet të thuhet, sepse mosdhënia e urimeve mund të çojë në përçarje dhe ndërprerje të marrëdhënieve, ashtu siç kanë thënë për ngritjen në këmbë për të mirëpritur dikë që vjen. Po kështu, edhe thënia ‘Bajram Mubarek’, ose ‘Allahu ju dhëntë jetë për shumë të tjerë’ është e lejuar, madje mund të thuhet edhe se është e detyrueshme, sepse njerëzit janë të urdhëruar të shprehin dashuri dhe harmoni mes tyre.]”
Shejhul Islam Zekerija E-Shafii në librin “Esna el-Metalib” shkruan: [El-Kumuli tha: Nuk kam parë që ndonjë nga shokët tanë të ketë folur për urimin me rastin e Bajramit, viteve të reja dhe muajve, siç bëjnë njerëzit. Por Hafidh El-Mundhiri përcolli nga Hafidh El-Makdisi se ai u përgjigj: ‘Njerëzit gjithmonë kanë pasur mendime të ndryshme për këtë çështje, por ajo që unë mendoj është se është e lejuar, nuk është as sunet dhe as bidat’. Ndërsa Hafidh ibn Haxheri, pasi u njoh me këtë çështje, tha: ‘Ajo është e ligjshme’. Ai e mbështeti këtë mendim me atë që ka përmendur Bejhakiu, i cili në librin e tij ka vendosur një kapitull me titull: ‘Kapitulli për atë që është transmetuar për urimet e njerëzve ndaj njëri-tjetrit në ditën e Bajramit: Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej jush’. Ai përmendi disa transmetime dhe tradita, edhe pse të dobëta, por së bashku ato mund të përdoren si argument për lejueshmërinë e kësaj praktike.]
Imam Ibn Kudame në librin “El-Mugni” thotë: [Ahmed ibn Hanbeli tha: Nuk ka problem që një person t’i thotë tjetrit në ditën e Bajramit: ‘Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej teje’. Harbi tha: Ahmed ibn Hanbeli u pyet për thënien e njerëzve në Bajram: ‘Allahu e pranoftë prej nesh dhe prej jush’. Ai tha: Nuk ka problem me këtë, dhe këtë e transmetojnë banorët e Shamit nga Ebu Umameh.]
Analogjia e urimit për ardhjen e muajit Ramazan me urimin për festat e dy bajrameve
Lejimi i urimeve për Bajram mund të shërbejë si bazë për lejimin e urimeve edhe në raste të tjera fetare, si në rastin e ardhjes së muajit të Ramazanit dhe ngjarje të tjera të rëndësishme që kanë lidhje me adhurimin.
Në lidhje me këtë çështje, në librat e juristëve lexojmë sa më poshtë:
1 – Dijetari Ibn Abidin el-Hanafi në veprën e tij “Hashije ala ed-Durr el-Muhtar” ka përcjellë mendimin e studiuesit Ibn Emir Haxh lidhur me gjykimin për urimet, ku thuhet: “Më e ngjashmja është se ato janë të lejuara dhe të pëlqyera në përgjithësi.”Pastaj ai ka përcjellë transmetime me zinxhirë të saktë nga sahabët që e kanë praktikuar këtë. Më pas, ai shton: “Në vendet e Shamit dhe Egjiptit është i zakonshëm urimi: ‘Bajrami qoftë i bekuar për ty’ dhe të ngjashme me të.” Ai vazhdon: “Kjo mund të përfshihet në legjitimitetin dhe pëlqyeshmërinë e kësaj praktike për shkak të lidhjes së tyre të ndërsjellë. Nëse një person e ka të pranuar adhurimin në një kohë të caktuar, atëherë ajo kohë është e bekuar për të. Për më tepër, është transmetuar lutja për bekim në shumë çështje të ndryshme, dhe nga kjo mund të nxirret pëlqyeshmëria e lutjes për bekim edhe këtu.”
2 – Dijetari Hatib Esh-Sherbini Esh-Shafii në veprën e tij “El-Ikná” thotë: “Argument për shkëmbimin e urimeve për shkak të një mirësie të re ose për largimin e një fatkeqësie është legjitimiteti i sexhdes së falënderimit dhe i ngushëllimit.” Gjithashtu, ai mbështetet te hadithi i transmetuar në Sahih Buhari dhe Sahih Muslim nga Ka’b ibn Malik, lidhur me historinë e pendimit të tij kur ai kishte qëndruar pas në betejën e Tebukut. Kur atij iu dha lajmi i mirë se pendimi i tij ishte pranuar, ai shkoi tek Profeti (a.s), dhe Talha ibn Ubejdullah u ngrit për ta uruar.”
3 – Dijetari El-Haxhavi El-Hanbeli në veprën e tij “El-Ikná” thotë: “Nuk ka asgjë të keqe që njerëzit të urojnë njëri-tjetrin me lutjet që janë të njohura mes tyre.”
Forma e urimit me ardhjen e muajit të Ramazanit
Urimi për ardhjen e muajit Ramazan lejohet në shumë mënyra dhe forma të ndryshme. Këto mund të jenë:
Me fjalë që shprehin bekimin dhe ardhjen e këtij muaji të bekuar.
Me lutje për pranimin e adhurimeve.
Me shtrëngim duarsh gjatë takimeve.
Me vizita për të shprehur urimet personalisht.
Me mesazhe elektronike, si mesazhe të shkruara, video, apo mënyra të tjera të ngjashme.
Me telefonata dhe mjete të tjera moderne të komunikimit.
Këto forma të urimeve dhe përshëndetjeve janë mjete që ndihmojnë në forcimin e lidhjeve shoqërore, fetare dhe njerëzore. Sipas parimeve të fikhut (jurisprudencës islame), “Mjetet marrin gjykimin e qëllimeve”, që do të thotë se:
Mjetet që çojnë drejt diçkaje të obliguar, janë të obliguara.
Mjetet që çojnë drejt diçkaje të ndaluar, janë të ndaluara.
Mjetet që çojnë drejt diçkaje të pëlqyeshme, janë të pëlqyeshme.
Imam Shehabuddin el-Karafi, në veprën e tij “El-Furuk” thotë: “Ashtu siç është e ndaluar mjeti që çon drejt diçkaje të ndaluar, po ashtu është e detyrueshme edhe mjeti që çon drejt diçkaje të detyrueshme; siç është përpjekja për të shkuar në namazin e xhumasë dhe në haxh. Dispozitat juridike ndahen në dy kategori: Qëllime – të cilat përmbajnë dobi ose dëme në vetvete. Mjete – të cilat janë rrugë që çojnë drejt atyre qëllimeve. Gjykimi për këto mjete është i njëjtë me atë të qëllimeve që ato arrijnë, qoftë në aspektin e ndalimit apo lejimit. Megjithatë, mjetet kanë një shkallë më të ulët në krahasim me qëllimet për sa i përket rëndësisë juridike. Mjeti që çon drejt qëllimit më të lartë është mjeti më i lartë. Mjeti që çon drejt qëllimit më të keq është mjeti më i keq. Mjeti që çon drejt diçkaje mesatare është mjet mesatar.”
Urimi sjell gëzim në zemrën e njeriut dhe përfshin lutje për të, dhe këto janë qëllime të ligjshme. Kur një veprim shërben si mjet për një çështje të ligjshme, ai merr po ashtu gjykimin e ligjshmërisë, dhe ky është qëllimi këtu, prandaj ky veprim konsiderohet i ligjshëm.
Imam Izz ibn Abd es-Selam, në veprën e tij “Kavaid el-Ahkam” thotë: “Mjetet marrin gjykimin e qëllimeve. Mjeti që çon drejt qëllimit më të lartë është mjeti më i lartë, ndërsa mjeti që çon drejt qëllimit më të ulët është mjeti më i ulët. Pastaj, mjetet renditen sipas shkallës së dobive dhe dëmeve që ato sjellin.”
Ky qëllim arrihet me çdo shprehje që përçon dhe përmbush kuptimin e dëshiruar. Ndër këto shprehje janë: “Muaj i bekuar”, “Muaji qoftë i bekuar për ju dhe për ne”, “Allahu ju dhëntë jetë për ta arritur sërish vitin e ardhshëm”, si dhe të tjera që përdoren në disa vende dhe që përmbajnë kuptime të mirësisë dhe begatisë.
Profeti (a.s) i ka përdorur këto shprehje dhe kuptime për të përshkruar muajin e Ramazanit, për të shpjeguar vlerën e tij dhe për të treguar se është muaj i bekuar, ashtu siç është përmendur në hadithet e cituara më parë.
Mulla Ali el-Kari në “Merqat el-Mefatih” thotë: “Domethënia e fjalës ‘erdhi Ramazani’ është se ka ardhur koha ose ditët e tij. ‘Muaj i bekuar’ është një emërtim ose shpjegim, që do të thotë se ai është një muaj i bekuar. Kuptimi i drejtpërdrejtë është një pohim, që do të thotë se mirësitë e tij, si materiale ashtu edhe shpirtërore, janë të shumta dhe të dukshme. Gjithashtu, mund të jetë një lutje, që do të thotë: Allahu e bëftë këtë muaj të bekuar për ne dhe për ju.”
Përmbledhje
Bazuar në sa u tha më sipër: Është e lejuar nga ana fetare që të urohet për ardhjen e muajit të madhëruar të Ramazanit me çdo shprehje që përmban lutje për mirësi, bekim dhe përsëritjen e kohëve si ditët, muajt dhe vitet, si dhe pranimin e adhurimeve. Po ashtu, është e lejuar të bëhen vizita mes familjarëve, miqve dhe të dashurve për këtë qëllim, ashtu siç është sqaruar më parë.
Allahu i Lartësuar e di më së miri.
Fetvadhënësi: Sheuki Ibrahim Alam
Përktheu: Elton Harxhi
[1] – Sure Junus: 58.
[2] – Tabaraniu ne El Eusat dhe El Kebir.
[3] – Bejhakiu në Shuabul Iman.
