1 – Çështja e ftesës në rrugë të Allahut – për nga rëndësia që ka – nuk është më e pakët se publiciteti apo reklama që bëhet për shitjen e një malli. Ne jemi të bindur, se tregtari shfrytëzon metodat më të mira dhe më të përhapura, që malli i tij të pëlqehet nga masat e gjera të njerëzve. Për të arritur këtë, ai vë në përdorim fjalën, reklamën, ofertën dhe çdo formë tjetër që i shërben qëllimit të tij.
Allahu i ka caktuar të Dërguarve dhe Profetëve një detyrë të rëndësishme: “Komunikimin e mesazhit hyjnor”. Allahu i Lartësuar thotë: “Po a mos kanë të dërguarit obligim tjetër, përveç që t’i njoftojnë qartazi”([1])? Në këtë kontekst kuranor, Allahu i Lartësuar ka përshkruar, që komunikimi duhet të jetë i qartë. Allahu i Lartësuar thotë në një ajet tjetër: “Ata, të cilët i kumtojnë shpalljet e Allahut, i frikësohen vetëm Allahut e askujt tjetër përveç Tij”([2]).
Kur njerëzit i kthenin shpinën besimit, kjo nuk nënkuptonte se profetët nuk e kishin kryer misionin e tyre: që ishte komunikimi i mesazhit të Zotit. Allahu i Lartësuar thotë: “Ai u zbraps prej tyre e tha: “O populli im, unë ju komunikova mesazhin e Zotit tim”([3]).
Fjala arabe e përdorur në këtë kontekst “Belaga” ka kuptimin: “Arrin në finish/është afër finishit”. Ibn Faris thotë: “Shkronjat “ba”, “lam” dhe “gajn” e kësaj fjale, kanë të njëjtën origjinë dhe kuptimi i fjalës është: “Të arrish tek diçka”. Kur i referohesh një vendi dhe thua: “Belagtu”, fjala merr kuptimin: “Arrita në atë vend”. Kur i bëjmë kontroll dikujt, përdorim fjalën “Belaga”, që në këtë rast ka kuptimin: “arritje nëpërmjet përpjekjes”
Po ashtu, fjala “Belaga” – që përdor oratori – nënkupton, se ai po e transmeton qartë atë që dëshiron.([4])
El Ez’heri ka thënë: “Arabët thonë: T`i japësh një lajm dikujt, do të thotë t`ia komunikosh atë, por nuk është kusht që tjetri ta vërtetojë këtë lajm. Ata thonë “dëgjim dhe jo komunikim” që nënkupton, se dikush e dëgjon një lajm për dikë, pavarësisht se personi për të cilin bëhet fjalë nuk ia ka komnikuar vetë atë lajm. Prandaj mund të themi: “dëgjim dhe jo komunikim”([5]). Ky është argumet, se fjala “Belaga” në vetvete ka kuptimin: “Arritje, përfundim”.
2 – Nuk ka justifikim për ftuesin, nëse ai tregohet neglizhent ndaj komunikimit të ftesës. Për këtë, Allahu i Lartësuar ia ka tërhequr vëmendjen profetit Muhamed (a.s), duke thënë: “O ti i dërguar! Komunikoje atë që t’u zbrit prej Zotit tënd, e nëse nuk e bën (kumtimin në tërësi), atëherë nuk e ke kryer detyrën (nuk e ke komunikuar revalatën-risalen). Allahu të garanton mbrojtjen prej njerëzve (prej armiqve). Allahu nuk vë në rrugë të drejtë popullin që mohon”([6]).
Imam El Kurtubi thotë: “Ky është një mësim për profetin (a.s) dhe për ata njerëz të Umetit islam, të cilët e mbartin dijen, në mënyrë që të mos fshihet asgjë nga komunikimi i ligjit të Allahut”([7]). Me “komunikim” nuk kemi për qëllim thjesht lajmërimin dhe njoftimin, por synojmë, që mesazhi islam të mbërrijë tek njerëzit.
3 – Një prej obligimeve të komunikimit është fakti, se ftuesi duhet ta kuptojë atë që komunikon, sepse nuk mund të ketë komunikim pa kuptim. Këtë përfundim e nxjerrim nga thënia e Profetit (a.s): “Allahu e ndriçoftë atë njeri, i cili e dëgjon fjalën time, e kupton atë, e ruan dhe e përcjell atë tek të tjerët. Ka mundësi që ai, i cili e dëgjon, ta kuptojë më mirë se ai që e komunikon. Zemra e muslimanit nuk ndjen urrejtje për tre gjëra: për veprën e kryer me sinqeritet për hir të Allahut, për këshillën që i drejtohet prijësve të muslimanëve dhe për qëndrimin me xhematin (e muslimanëve), sepse lutja e tyre i përfshin të gjithë”([8]).
Imam Hatabi – duke komentuar këtë hadith – ka thënë: “Fjala “Allahu e ndriçoftë” është një lutje që bëhet për të. Ajo është mirësi dhe lumturi për të”([9]). Ky ndriçim vjen si pasojë e komunikimit që ka bërë ftuesi. Ftuesit (në rrugë të Allahut) janë me fytyra të ndritura në këtë botë dhe në botën tjetër.
Nga ky hadith, imam Hatabi ka dalë në përfundimin, se: “Është e papëlqyeshme që t`ia thuash hadithin në formë të shkurtuar atij personi, i cili ka dije të gjerë në lëmin e jurispurdencës islame (fik’hut)”([10]). Kështu pra, me “kuptim” kemi parasysh mësimin përmendësh të tekstit dhe komunikimin e tij, ashtu siç është thënë, ndërsa ai – të cilit i komunikohet (dijetari i jurisprudencës) – e mëson atë përmendësh dhe nxjerr përfitmet prej saj. Në fund themi, se ky hadith flet për shkencën e transmetimit të hadithit dhe shkencën e studimit të tekstit me të gjitha detajet.
4 – Komunikimi kërkon oratori. Oratoria kuptohet nga komentimi i ajetit kuranor: “Thuaju atyre fjalë, që lënë përshtypje në veten e tyre”([11]). Pra le të jenë fjalë kuptimplote dhe të zgjedhura mirë, që përfshijnë sihariqe dhe kërcënime, paralajmërime dhe qortime, shpërblim dhe ndëshkim. Nëse fjala (e komunikuar) është e tillë, atëherë ajo zë vend në zemër, por nëse ajo është e shkurtuar, e thatë në shprehje dhe domethënie, absolutisht nuk ka ndikim në zemër.([12])
Në fjalorin “Lisanul Arab” thuhet: “Belig: njeri orator që flet me fjalë dhe elokuencë të qartë, fjalët që nxjerr nga goja depërtojnë në thellësi të zemrës”([13]).
Me oratori nuk nënkuptojmë të folurit me fjalë të vështira apo përpjekjen për të folur me fjalë të rralla e të pakuptueshme.
Duke u bazuar tek kjo gjë, komunikuesi (ftuesi) duhet të ketë aq njohuri nga gjuha arabe[14] dhe metodikat e saj, sa ta ndihmojnë atë që të komunikojë.
Kjo kërkon prej tij studim dhe përkushtim ndaj gjuhës arabe në fushën e: shkencës, leximit, gjuhës së shkruar dhe të folur, hulumtimit të letërsisë arabe në prozë dhe poezi. Gjithashtu prej kërkohet të njohë edhe mënyrat e strukturimit të fjalëve në Kuran dhe kuptimet e tyre. Sot, ftuesit kanë nevojë më tepër se kushdo, për të qenë të tillë dhe për ta nuk ka asnjë justifikim, nëse tregohen neglizhentë ndaj kësaj pike.
5 – Kurani Fisnik ka folur për oratorinë dhe shqiptimin e drejtë. Musai (r.a) iu lut Allahut me këto fjalë: “Ma zgjidh nyjen e gjuhës sime”([15])! Musai (a.s) e dinte, se shqiptimi i drejtë dhe oratoria janë shkak për komunikimin e drejtë dhe argumentimin e saktë. Imam Razi thotë: “Dijetarët kanë dhënë disa mendime, në lidhje me kërkesën e Musait (a.s) për zgjidhjen e nyjës së gjuhës:
Një: Musai (a.s) e bëri këtë, në mënyrë që gjatë komunikimit të mesazhit hyjonor të mos kishte asnjë mangësi.
Dy: Musai (a.s) e bëri këtë, për të eliminuar bezdisjen që të tjerët mund të krijonin ndaj tij, sepse nyja e gjuhës (të folurit jo korrekt) shpie në nënvlerësim dhe kështu nuk i kushtohet vëmendje atij që flet”[16].
Pastaj imam Razi vazhdon dhe thotë:
Katër([17]): Musai (a.s) kërkoi më të thjeshtën, sepse komunikimi i mesazhit përpara mendjemadhësisë dhe arrogancës së Faraonit është mjaft i vështirë dhe nëse kësaj do t’i shtosh edhe nyjën në gjuhë (vështirësinë në të folur), atëherë kjo vështirësi në komunikim do të arrinte kulmin. Pra iu lut Zotit, që t’i largonte nyjen e gjuhës, në mënyrë që komunikimi i mesazhit të ishte më i thjeshtë dhe më i lehtë”([18]).
Gjithashtu nga ky rregull kuptojmë, se ftuesi duhet ta bëjë traditë, që të flasë qartë. Nëse ka vështirësi në shqiptim, atëherë le të kërkojë ndihmë prej atij që ka shqiptim të saktë dhe që e ndihmon në realizimin e misionit të tij. E gjitha kjo bëhet, që ai të arrijë në nivelin e komunikimit dhe qartësisë. Pikërisht për këtë i është lutur Musai (a.s) Zotit: “E vëllai im, Haruni, është më orator se unë, prandaj dërgoje atë me mua si ndihmës, që t’i vërtetojë fjalët e mia”([19]).
Fjala “Rid’en” – që është përdorur në kontekstin kuranor – do të thotë: “Të kërkosh ndihmë”. Duke komentuar këtë ajet kuranor, imam Razi ka thënë: “Nga ky ajet nuk nënkuptojmë, se Haruni (a.s) do t’i thoshte Musait (a.s): “Të vërtetën the”, apo se ai (a.s) do t’iu drejtohet njerëzve, duke thënë: “Musai (a.s) ka thënë të vërtetën”, por detyra e tij është, që me oratorinë e tij të argumentojë, t’i kthejë përgjigje dhe të debatojë me jobesimtarët. Ky është edhe qëllimi i asaj që kërkonte Musai (a.s). A nuk e vëren thënien e Allahut: “E vëllai im, Haruni, është më orator se unë, prandaj dërgoje atë me mua…” Dobia e oratorisë shfaqet në atë që shtjelluam më lart dhe jo thjesht tek shprehja: “Të vërtetën the”([20]).
6 – Ajo ç’ka e ndihmon ftuesin në komunikimin e mesazhit, është prezenca e vëllezërve përkrah tij. Në një aspekt, prezenca e tyre i jep krah ftuesit dhe e bën të ndihet më i qetë, ndërsa në një aspekt tjetër prezenca e tyre përkrah tij vlerësohet shumë nga të tjerët (ata që ftohen), sepse kur njerëzit shikojnë se ftuesi nuk është vetëm, por ka përkrahës dhe mbështetës me vete, ata vërejnë ndikimin pozitiv, që ftesa ka tek njerëzit. Pikërisht kjo i bën ata që të meditojnë rreth ftesës.
Allahu i Lartësuar i drejtohet Musait (a.s) me këto fjalë: “Ne do ta forcojmë ty krahun me vëllain tënd…”([21]). Gjithashtu, Allahu përmend në Kuran lutjen e Musait (a.s): “Më cakto një ndihmëtar nga familja ime, Harunin, vëllain tim, Që me të të ma forcosh fuqinë time, Bëma shok atë në punën time”([22]).
Duke komentuar këtë ajet, imam Razi ka thënë: “Dije se lutja e Musait (a.s) – i cili kërkoi një ndihmës – nënkupton, se ai (Musai a.s) pati frikë se mos tregohej i paaftë për të përmbushur misionin, ose ndoshta ai (Musai a.s) e pa të arsyeshme, se përkrahja dhe ndihma që do t’i jepej për përmushjen e misionit me dashuri të sinqertë dhe duke eliminuar dyshimin, është veçori e ftesës për tek Allahut. Prandaj Profeti Isa (a.s) tha: “…Kush është përkrahësi im për në rrugën e Allahut? Hauarijinët thanë: Ne jemi përkrahësit në rrugë të Allahut…”([23]), ndërsa profetit Muhamed (a.s) Allahu i tha: “Të mjafton ty Allahu dhe besimtarët që të ndjekin ty”([24]).
7 – Ftuesi arrin në nivelin e komunikimit, duke përdorur ato metoda (mekanizma) që paraqesin më së miri synimin e tij dhe që i bëjnë të tjerët të afrohen tek ai. Këto njihen si “mekanizmat e qarta dhe ndihmuese”. Ftuesi duhet t’iu flasë njerëzve duke shfrytëzuar imazhet, filmat (dokumentarët), skemat, grafikët, fragmentet ilustruese, eskursionet planifikuese, tregimet, shembujt e poezitë, si dhe duke folur për mrekullinë e krijimit të krijesave të Allahut të Lartësuar.
Vetë Profeti (a.s) përdor metodën e ilustrimit: Imam Buhariu transmeton, se Ibn Omeri (r.a) ka thënë: “Ishim tek Profeti (a.s), i cili kishte në dorë palcën e një palme dhe tha: “Disa pemë ngjasojnë me muslimanin”. Unë dëshiroja të thoja, se ajo pemë është palma, por isha më i vogli nga të tjerët, prandaj nuk fola. Profeti (a.s) tha: “Ajo është pema e palmës”([25]).
Profeti (a.s) foli për një pemë që i ngjan muslimanit, ndërkohë që po hante nga palca e palmës. Imam Ibn Haxheri ka thënë: “Kur Profeti (a.s) shtroi këtë çështje dhe me vete kishte palcën e palmës, Ibn Omeri e kuptoi se flitej për pemën e palmës”([26]).
Profeti Ibrahim (a.s) përdor metoda të qarta:
Kurani Fisnik na tregon mënyrën, se si profeti Ibrahim (a.s) i shfrytëzoi këto mjete përkrahëse, kur e ftoi popullin e tij që të adhuronte Allahun e të braktiste adhurimin e yjeve dhe të planetëve. Allahu i Lartësuar thotë: “Kur erdhi nata, ai (Ibrahimi) pa një yll dhe tha: “Ky është zoti im”, mirëpo kur ai u zhduk tha: “Unë nuk i dua ata të cilët zhduken”. Kur pa hënën që kishte dalë, tha: “Ky është zoti im”, por kur ajo u zhduk tha: “Nëse Zoti nuk më udhëzon, atëherë do të jem prej të humburve”. Kur pa diellin që kishte dalë, tha: “Ky është zoti im, ky është më i madh”. Por kur edhe ai u zhduk tha: “O popull! Unë jam larg nga idhujt që ju ia shoqëroni Allahut në adhurim. Unë i jam drejtuar me pastërti Atij që ka krijuar qiejt dhe tokën dhe unë nuk jam idhujtar”([27]).
Me këtë metodë të përdorur, ftuesi zbret në rangun e njeriut që fton dhe gradualisht e hedh poshtë pretendimin e tij, duke i sjellë atij argument të qartë.
Nga kjo metodë nuk mund të mendohet, se profeti Ibrahim (a.s) besonte tek këto krijesa. Në librin e tij të tefsirit, imam Razi thotë: “Kjo ndodhi ka ndodhur për shkak të debatit që Ibrahimi (a.s) ka zhvilluar me popullin e tij. Argument për këtë është, se kur Allahu i Lartësuar e përmend këtë ndodhi, thotë: “Ky është argumenti Ynë, që ia dhamë Ibrahimit ndaj popullit të tij”([28]). Pra në këtë ajet kuranor, Allahu i Lartësuar nuk ka thënë: “ndaj tij (Ibrahimit)”. Nga kjo kuptohet, se kjo ndodhi ka ndodhur ndërmjet Ibrahimit (a.s) dhe popullit të tij, për t’i udhëzuar ata drejt besimit dhe njësimit të Allahut”([29]).
Thënia e tij (Ibrahimit a.s): “Ky është zoti im”, kuptohet në frymën e pretendimeve dhe besimit të popullit të tij. Kjo është e ngjashme me fjalën, që profeti Musa (a.s) i tha Samiriut: “Shikoje zotin tënd, të cilin ti e adhurove”([30]). Me këtë fjalë Musai (a.s) nuk kishte për qëllim që ta aprovonte këtë gjë, por e tha këtë fjalë në bazë të pretendimit të tij (Samiriut)([31]). E ngjashme me këtë është edhe fjala e Allahut të Lartësuar: “Atë ditë do t’i thërrasë dhe do t’u thotë: ku janë shoqëruesit e Mi”([32])?! Domethënia e fjalës “shoqëruesit” në këtë kontekst, kuptohet në frymën e pretendimeve të idhujtarëve. Kështu pra, profeti Ibrahim (a.s) e rrëzoi besimin, që ata kishin rreth dukurive dhe fenomeneve, duke pohuar besimin e adhurimit të Një të Vetmi, të Përhershëm, i Cili nuk ka të meta dhe nuk pëson ndryshime.
Një shembull tjetër përmendet në fjalën e Allahut: “Prej pasuesve të tij ishte Ibrahimi, i cili erdhi tek Zoti me zemër të pastër. Ai i tha babait dhe popullit të tij: Çfarë adhuroni? A dëshironi hyjni të rremë në vend të Allahut? Cili është opinioni juaj për Zotin e gjithësisë. Më pas ai hodhi vështrimin e tij drejt yjeve dhe tha: “Unë jam sëmurë”. Ata i kthyen shpinën. Pastaj ai shkoi (fshehurazi) tek idhujt e tyre dhe u tha: “A nuk po hani?! Përse nuk flisni”?! Pastaj iu afrua dhe i goditi ata me të djathtën”([33]).
Allahu i Lartësuar thotë në një ajet tjetër: “I theu të gjithë ata, përveç më të madhit të tyre, në mënyrë që ata (njerëzit) t`i drejtoheshin atij. Ata pyetën: “Kush e ka bërë këtë gjë me zotat tanë? Ai që e ka bërë këtë, me të vërtetë është mizor”. (Disa) Thanë: “Kemi dëgjuar një djalë të quajtur Ibrahim, që t’i përmendë ata për keq”. (Të tjerët) Thanë: “Silleni atë në sy të të gjithë njerëzve që të dëshmojnë”. Ata e pyetën: “A ti e ke bërë këtë gjë me zotat tanë, o Ibrahim”? Ai tha: “Atë e bëri më i madhi i tyre, prandaj pyetini ata (idhujt e thyer), nëse flasin”([34]).
Vërejmë se Ibrahimi (a.s) përdor të njëjtën metodë, që përdornin edhe ata kur sëmureshin: qëndrimin tek idhujt, duke kërkuar shërim prej tyre. Më pas ai i thyen të gjithë idhujt përveç njërit – më të madhit të tyre -, me qëllim që ata (njerëzit) t`i drejtohen atij. Më pas, ai (Ibrahimi a.s) ia ngarkon këtë veprim idhullit më të madh. Për të vërtetuar këtë veprim, ai (a.s) e var sëpatën në qafën e atij idhulli. Kjo gjë i bëri ata (njerëzit), që të thonë: “Atëherë ata i thirrën mendjes dhe i thanë njëri – tjetrit: “Në të vërtetë ju jeni zullumqarë”, por më pas ulën kokat dhe i thanë: “Ti e di, që ata nuk flasin”([35]). Kështu pra, idhujtarët gjykuan, se ishin vetë injorantë dhe budallenj. Po ashtu pohuan edhe paaftësinë e idhujve për të mbrojtur vetet e tyre, për t’i sjellë mirësi apo për t’i shkaktuar dëm vetes, jo më pastaj që t’iu sillnin mirësi apo t’iu shkaktonin dëm të tjerëve.
8 – Për të arritur në nivelin e komunikimit, duhet medoemos të përdoren forma dhe metoda të ndryshme e të shumëllojshme. Ajo që nuk arrihet me komunikim publik, mund të arrihet nëpërmjet komunikimit të fshehtë, ai komunikim që nuk arrihet natën, mund të bëhet gjatë ditës, ai komunikim (ajo fjalë) që nuk rrënjoset në zemrën e angazhuar me diçka tjetër, mund të rrënjoset kur ajo është e disponueshme, ai komunikim që nuk ndikon tek njeriu i shëndoshë, mund të ketë ndikim tek i sëmuri. Në suren Nuh gjendet praktikimi i këtij parimi apo rregulli, ku Allahu thotë: “Ai tha: O Zot! Unë e ftova popullin natën dhe ditën, por thirrja ime i largonte ata më shumë. Sa herë që i ftoja që t’iu falje mëkatet, zinin veshët me gishta, mbuloheshin me rroba, këmbëngulnin në të tyren dhe tregoheshin mjaft mendjemëdhenj. Pastaj unë i ftova ata haptazi. Më pas i ftova haptazi dhe në fshehtësi, duke ju thënë: “Kërkoni falje tek Zoti juaj, sepse Ai me të vërtetë është Mëkatfalës”([36]).
Imam Kurtubiu ka thënë: “E gjitha kjo tregon përkushtim të madh dhe dashamirësi në ftesë”([37]), ndërsa imam Ibn Kethiri ka thënë: “I ftoi ata në disa forma, që të kishte më tepër sukses”([38]).
Pra (Nuhu a.s) i ftoi njerëzit natën, sepse qetësia e natës të jep mundësinë për të dëgjuar më mirë, ndërsa yjet janë argument, që dëshmojnë për Krijuesin e tyre.
Më pas i ftoi njerëzit ditën, sepse gjatë dits e kishte më e lehtë për të vepruar, për t’u takuar, për të bashkëbiseduar dhe për të dialoguar me ta. Ata talleshin me të kur i ftonte, ndërsa ai nuk i përqeshte ata, por vazhdimisht i ftonte, ndërsa ata e tepronin në talljet e tyre, duke zënë veshët me gishta dhe duke u mbështjellë me rroba. Pastaj ai (Nuhu a.s) u foli atyre me zë mjaft të lartë, në mënyrë që zëri i tij të mbërrinte në veshët e tyre dhe më pas i ftoi në fshehtësi.
Imam Kurtubiu ka thënë: “Fjalët “I ftova në fshehtësi” nënkuptojnë: “I shkova secilit prej tyre në shtëpi”([39]). Imam Kurtubiu me të drejtë e tërheq vëmendjen tek kjo pikë, sepse daveti (ftesa) me atë që fton – duke qenë larg syve të njerëzve të tjerë – ka ndikim më të madh, ndërsa daveti (ftesa) që i bën atij – në prezencë të njerëzve të tjerë – mund të bëjë që ai të ndihet ngushtë.. Kësaj mund t`i shtojmë edhe faktin, se sapo armiqtë e Islamit të marrin vesh për këtë marrëdhënie (takim) midis tij (ftuesit) dhe njeriut që ftohet, do të rendin për ta prishur këtë lidhje dhe do t’i tërheqin vëmendjen këtij të fundit, që të ruhet nga ftuesi. E gjithë kjo përpjekje për ta prishur këtë marrëdhënie do të ndodhë, përpara se ftesa të ngulitet tek ai që ftohet, kështu që ai nuk do t’i përgjigjet ftesës, ose përgjigja pozitive do të vijë shumë vonë.
9 – Ftuesi duhet t’i flasë njerëzve me butësi e jo vrazhdësi, në mënyrë që ftesa të arrijë në nivelin e komunikimit. Butësia tregon për dashamirësi. Ftuesi duhet ta thërrasë atë (njeriun që fton) me emrin më të bukur që ai ka për zemër dhe duhet të zgjedhë formën më të përshtatshme për të depërtuar në zemrën e tij. Sidoqoftë, butësia nuk nënkupton që të tregohemi tolerantë në dispozitat e Sheriatit, apo të biem në ujdi me ithtarët e të shtrembrës për të miratuar diçka të shtrembër dhe të heshtim, kur shikojmë një vepër të shëmtuar. Pra, besimtari në çdo moment ka frikë Allahun dhe shpreson të marrë shpërblim vetëm prej Tij.
Duke qenë se Allahu i Lartësuar e ka urdhëruar Musain (a.s), që ta ftonte Faraonin me butësi, atëherë butësia duhet të jetë motoja e çdo ftese. Allahu i Lartësuar thotë: “Shkoni të dy tek Faraoni sepse ai me të vërtetë e ka tepruar. Thojini atij fjalë të buta, që të kthehet apo të ketë frikë”([40]). Gjithashtu Allahu i Lartësuar e ka urdhëruar profetin Muhamed (a.s), që të ftojë me urtësi dhe këshillë të mirë.
Butësia është më e mirë se vrazhdësia dhe ndikon më shumë, që fjala të depërtojë në zemër. Shpeshherë ndodh, që ftuesi të hasë pengesa në rrugën e tij, për shkak të ndonjë fjale që thotë, apo të ndonjë sjelljeje jo të mirë ndaj atyre që fton.
Ftesa me urtësi dhe këshillë të mirë e bën njeriun (që ftohet), që ta pranojë ftesën, ndërkohë që vrazhdësia krijon një barrierë mes tij dhe ftesës. Ashtu si armiqtë e Islamit vendosin barriera përgjatë rrugës së ftesës, po ashtu edhe muslimani – pa e ndjerë – vendos barriera përgjatë rrugës së saj. Shkak për këtë është: një sjellje jo e mirë, një sjellje që ka shkaktuar pakënaqësi apo mërzi, të qenurit dritëshkurtër apo fanatizmi i tepruar.
Ftues i suksesshëm është ai, i cili nuk e humbet arsyen dhe e ruan gjakftohtësinë e tij në çdo rrethanë.
Imam Razi thotë: “Dije, se ftesa për të përqafuar një doktrinë duhet të bazohet në argument. Me “argument” nënkuptojmë: “Miratimi i doktrinës, ose besimi i saj me zemër nga ata që e dëgjojnë, ose detyrimi i atij që e kundërshton, për ta dëgjuar atë (argumentin)”([41]).
Ftuesit në rrugë të Allahut dëshirojnë, që e vërteta dhe udhëzimi të mbërrijë tek zemrat e njerëzve. Ata nuk janë në tapetin e mundjes – që të kërkojnë triumfin ndaj kundërshtarit të tyre me të gjitha mënyrat – dhe nuk duan të shfaqin superioritetin e tyre nëpërmjet dhënies së argumentit.
Imam Razi është i mendimit, se ftesa e bërë me urtësi dhe këshillë të mirë, është ajo që shpie në rritjen e numrit të përkrahësve të saj, kurse debati i zhvilluar në formën më të mirë, është metoda më e mirë për t’i dhënë argumentin e duhur atij që kundërshton. Ai (imam Razi) shprehet kështu: “Prej mësimeve të nxjerra nga ajeti “Thirr në rrugë të Zotit me urtësi dhe këshillë të mirë…”([42]) mund të përmendim, se Allahu i Lartësuar e ka kufizuar ftesën vetëm duke përmedur këto dy forma (urtësinë dhe këshillën e mirë), ndërsa përsa i përket debatit, ai nuk është pjesë e ftesës, pasi debati ka një qëllim krejtësisht të ndryshëm nga ftesa: detyrimin e tjetrit për të të dëgjuar fjalën tënde. Për këtë shkak, Allahu i Lartësuar nuk ka thënë: “Thirr në rrugë të Zotit me urtësi, këshillë të mirë dhe debat më të mirë” Pra fjala debat nuk përmendet fare në çështjen e ftesës (davetit) dhe kjo bëhet për të tërhequr vëmendjen, se debati nuk është pjesë e ftesës”([43]).
Autor: Hemmam Abdurahim Seid
Përktheu: Elton Harxhi
[1] – Sure Nahl: 35.
[2] – Sure Ah’zab: 39.
[3] – Sure A’raf: 79.
[4] – “Mu’xhem Mikjas Lugah”: 1/201
[5] – “Tehdhibul Lugah”: 9/140.
[6] – Sure Maide: 67.
[7] – “Tefsir Kurtubi”: 6/242.
[8] – Hadith sahih. Tirmidhiu me rivajete të ndryshme:( 5/34).
[9] – “Mealimus sunen”: 4/187.
[10] – “Mealimus sunen”: 4/187.
[11] – Sure Nisa: 63.
[12] – “Tefsir Razit”: 10/159.
[13] – “Lisanul Arab”: 10/302.
[14] – Dhe jo vetëm në gjuhëm arabe, por ai që nuk është arab dhe flet një gjuhë tjetër, duhet të jetë njohës i mirë i gjuhës që ai flet. Sh.p.k.
[15] – Sure Taha: 27.
[16] – Tefsir Razit: 22/48.
[17] – Autori i librit nuk e ka parë të arsyeshme që ta përmendë pikën e tretë. (sh.p)
[18] – “Tefisir Razit”: 22/48.
[19] – Sure Kasas: 34.
[20] – “Tefsir Razit”: 24/249
[21] – Sure Kasas: 35
[22] – Sure Taha: 29-32.
[23] – Sure Saf: 14
[24] – “Tefsir Razi” : 22/48.
[25] – Buhariu 1/165.
[26] – Fet’hul Bari: 1/165.
[27] – Sure En’am: 76-79.
[28] – Sure En’am: 83.
[29] – “Tefsir Razit”: 13/48.
[30] – Sure Ta Ha: 97.
[31] – Samiriu mblodhi floririn e Benu Israilëve dhe bëri një skulpturë në formë viçi, ndërsa më pas u tha të tjerëve, se ky ishte zoti që ata duhet të adhuronin. (sh.p).
[32] – Sure Kasas: 62.
[33] – Sure Safat: 83-93.
[34] – Sure Enbija: 58-63.
[35] – Sure Enbija: 64-65.
[36] – Sure Nuh: 5-10
[37] – “Tefsir Kurtubi”: 18/301.
[38] – “Tefsir Ibn Kethir”: 7/124.
[39] – “Tefsir Kurtubi”: 18/300.
[40] – Sure Taha: 42-44
[41] – “Tefsir Razit”: 20/138
[42] – Sure Nahl: 125.
[43] – “Tefsir Razit”: 20/139-140.
