Maqedonia Veriore është një “shtet” i krijuar mbi një pjesë të tokës “bullgare”, ku jetojnë sllavë ortodoksë, dhe një pjesë tjetër të tokës “shqiptare”, ku jetojnë shqiptarë myslimanë. Ka qenë një nga republikat e ish-Jugosllavisë. Ky është shteti i Maqedonisë Veriore, ku e kaluara dhe e ardhmja mbeten “të panjohura”…
Vazhdoni të ndiqni diskutimin tonë mbi Islamin dhe myslimanët në Maqedoni me Dr. Bashkim Aliun, Imam i Xhamisë Islame në Wetzikon, Zvicër, dhe ish-kryetar i Unionit të Rinisë Islame në Maqedoni.
Mund të na tregoni diçka rreth jush!
Unë quhem Bashkim Ali, imam i xhamisë islame në Wetzikon, Zvicër.
Kam lindur në Tetovë, Maqedoni, në vitin 1974. Mbarova shkollën fillore në vendlindje në vitin 1989, pastaj u diplomova në medresenë “Isa Beu” (1989-1993), ku u shpalla studenti më i mirë dhe isha kryetar i shoqatës studentore.
Në vitin 1998 u diplomova në Fakultetin e Sheriatit në Universitetin Islamik të Medinës, me rezultate të shkëlqyera. Në vitin 2004 mora një master në Universitetin Amerikan të Hapur në Virxhinia, SHBA, me temën “Efektet sociale dhe ekonomike të kamatës”.
Në vitin 2014, përfundova doktoraturën në Studime Evropiane për Integrimin në Universitetin “Shën Kirili dhe Metodi” në Shkup, me temën “Integrimi politik i myslimanëve në Bashkimin Evropian (rasti i Britanisë, Francës dhe Gjermanisë)”.
Dr. Ali, mund të na hidhni pak dritë mbi Maqedoninë dhe strukturën etnike të popullsisë së saj?
Maqedonia ndodhet në pjesën qendrore të Gadishullit Ballkanik, duke e bërë atë një vend me rëndësi të madhe strategjike, pasi shtrihet në korridoret evropiane (8 dhe 9) që lidhin Perëndimin me Lindjen dhe Azinë.
Ajo e arriti pavarësinë e saj paqësisht nga Jugosllavia më 8 shtator 1991, me kryeqytet Shkupin. Sipërfaqja e saj është 25,713 km². Në vitin 1993, u bë anëtare e Kombeve të Bashkuara, por për shkak të një mosmarrëveshjeje me Greqinë mbi emrin, u njoh si “Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë” (FYROM).
Maqedonia nuk ka dalje në det dhe kufizohet me Kosovën në veriperëndim, Serbinë në veri, Bullgarinë në lindje, Greqinë në jug dhe Shqipërinë në perëndim. Është anëtare e OKB-së dhe Këshillit të Evropës dhe që nga dhjetori 2005 ka qenë kandidate për anëtarësim në BE dhe NATO.
Në shekullin e XIV, Maqedonia u bë pjesë e Perandorisë Serbe për disa dekada, e më pas u pushtua nga osmanët, të cilët e sunduan për gati pesë shekuj.
Popullsia përbëhet nga sllavët maqedonas dhe shqiptarët në perëndim të vendit, si dhe minoritete turke, serbe dhe rome. Sllavët maqedonas dhe serbët janë kryesisht të krishterë ortodoksë, ndërsa shqiptarët, turqit dhe romët janë kryesisht myslimanë.
Si është përbërja etnike, gjeografike dhe sociale e myslimanëve në Maqedoni?
Myslimanët përbëjnë mbi 40% të popullsisë, duke u renditur si komuniteti i katërt më i madh mysliman në Evropë për nga përqindja, pas Kosovës (96%), Shqipërisë (70%) dhe Bosnjë-Hercegovinës (48%).
Shumica e myslimanëve në Maqedoni janë shqiptarë (rreth 33%), por ka edhe turq, boshnjakë dhe romë myslimanë. Gjithashtu, ekzistojnë edhe myslimanë me prejardhje sllave.
Në veri-perëndim dhe perëndim të vendit, myslimanët janë shumicë. Disa janë të pasur e të suksesshëm në tregti, ndërsa të tjerë jetojnë në varfëri. Në Maqedoni ka mbi 500 xhami dhe shkolla të vjetra islame me histori shekullore.
A marrin pjesë myslimanët në jetën politike në Maqedoni? A ka kufizime për ta?
Myslimanët marrin pjesë aktivisht në politikë, dhe nuk ka kufizime të drejtpërdrejta për pjesëmarrjen e tyre.
Megjithatë, ata nuk marrin pjesë në politikë si myslimanë, por si pjesë e komunitetit të tyre etnik. Partitë politike janë kryesisht të bazuara në përkatësinë kombëtare dhe jo fetare. Kjo ka arsye historike, gjeopolitike dhe sociale.
A kanë myslimanët e Maqedonisë kontakte me myslimanët e tjerë në Ballkan?
Po, ne kemi kontakte të ngushta, veçanërisht me myslimanët në Shqipëri, Kosovë dhe Bosnjë. Nuk ka pengesa të mëdha, por ka disa sfida.
Si ishte situata e myslimanëve në Maqedoni gjatë luftërave të ish-Jugosllavisë?
Maqedonia nuk u përfshi drejtpërdrejt në luftërat e ish-Jugosllavisë. Ajo e arriti pavarësinë paqësisht, ndryshe nga republikat e tjera.
Megjithatë, në vitin 2000 ndodhi një konflikt i shkurtër mes shqiptarëve myslimanë dhe maqedonasve sllavë ortodoksë, por ai u ndalua shpejt nga ndërhyrja ndërkombëtare.
Cilat janë nevojat kryesore të myslimanëve në Maqedoni?
Sigurisht, ka shumë nevoja, por ato më të rëndësishme tani janë: “Politike,” që lidhen me pozicionin e tyre ligjor në Kushtetutë dhe disa të drejta politike, “Ekonomike,” për sa i përket marrëjes së pjesës së tyre nga buxheti i shtetit, dhe gjithashtu ka “Të drejta fetare,” siç është rikthimi i pasurive fetare të sekuestruara gjatë periudhës komuniste.
Maqedonia ishte pjesë e Perandorisë Osmane, por Luftërat e Ballkanit i dhanë fund sundimit osman dhe pas kësaj ajo u pushtua nga serbët, duke çuar në fushata për ndjekjen dhe dëbimin e muslimanëve si Boshnjakët…A mund të na jepni një përmbledhje të atij periudhe? A është mundur që muslimanët që janë dëbuar të kthehen në atdheun e tyre? Muslimanët përbëjnë rreth një të tretën e popullsisë së Maqedonisë, a pasqyron kjo përqindje një prani politike dhe sociale të barabartë me këtë përqindje? A ruajnë ende muslimanët identitetin e tyre?
Po, një numër i madh i familjeve muslimane u dëbuan nga Maqedonia në Turqi pas Luftës së Dytë Botërore dhe deri në fund të viteve ’70 të shekullit të kaluar, përmes disa mënyrash, duke filluar nga presionet fetare, politike dhe ekonomike, ndjekja e tyre ligjore dhe akuzat për mbështetje kundër shtetit dhe sistemit, e shumë të tjera. Ata që u dëbuan nuk u kthyen në Maqedoni, por mbetën në Turqi.
Gjithashtu, ka një lloj tjetër dëbimi, përmes presioneve ekonomike, për të emigruar në shtetet e Evropës në kërkim të punës, që ka ndodhur që nga vitet ’70 të shekullit të kaluar dhe vazhdon deri në ditët e sotme. Brezat e rinj të lindur në Perëndim tani nuk mendojnë për t’u kthyer.
Muslimanët në Maqedoni përbëjnë gjysmën e popullsisë dhe jo një të tretën, dhe ata kanë një prani në fushën politike, por jo si një masë e vetme si muslimanë, por si parti politike kombëtare.
Çfarë është më e rëndësishme për muslimanët e Maqedonisë: kombësia shqiptare apo Islami?
Kjo është një çështje që kërkon saktësi dhe kuptim të drejtë të çështjes. Muslimanët në Maqedoni janë të fortë në besimin e tyre dhe nuk e shesin besimin e tyre për asgjë, por për shkak të presioneve mbi ta si shqiptarë dhe pengesave për të drejtat e tyre për gjuhën dhe arsimin kombëtar, simbolet e identitetit dhe kulturës, si dhe historinë kombëtare… për këto arsye, ata luftojnë për çështjet kombëtare. Kombësia shqiptare dhe Islami bashkërisht formojnë personalitetin e shqiptarit musliman në Maqedoni… dhe ai lufton për të dyja, varësisht nga nevoja, dhe nuk ka kundërshtim mes interesit fetar dhe atij kombëtar për shqiptarët.
Islami është diçka për të cilën do të pyetemi në botën tjetër, dhe për të vërtetat e tij do të pyetemi në varr dhe në Ditën e Gjykimit, dhe këtë e di mirë çdo musliman shqiptar. Ndërsa kombësia shqiptare ka rëndësi vetëm në këtë botë.
A kanë muslimanët e Maqedonisë dëshirë për t’u ndarë dhe bashkuar me Kosovën ose Shqipërinë?
Po, shqiptarët muslimanë në Maqedoni duan të kthehen në atdheun e tyre që u nda nga ta me forcë dhe kundër dëshirës së tyre. Megjithatë, elita politike që është në pushtet nuk e mbështet këtë ide, por përkrahin idenë e integrimit në Bashkimin Evropian dhe nën Bashkimin Evropian do të bashkohen territoret shqiptare.
A ka kufizime mbi liritë fetare, si veshja e hixhabit dhe kryerja e riteve fetare? Sa i madh është interesimi për rite fetare dhe haxhin?
Në nivelin personal, dhe për individin, nuk ka kufizime për ritualet fetare për asnjë prej gjinive, por në nivelin institucional dhe në punën në institucionet shtetërore dhe publike, si shkollat, ka kufizime për gratë në lidhje me veshjen e hixhabit.
Më herët, parlamenti i Maqedonisë miratoi një ligj që u jepte një ndihmë mujore prej 300 dollarë çdo qytetari maqedonas “të krishterë” që arrin të ketë një fëmijë të tretë, si një përgjigje ndaj revolucionit demografik të muslimanëve… A mund ta shpjegoni këtë?
Jo, jo në mënyrë të drejtpërdrejtë… Ky vendim përfshinte dhënien e një ndihme për ata që kishin lindur fëmijë të tretë në bashkitë që kishin një rritje demografike të dobët, pa marrë parasysh nëse ishin kryesisht të krishtera apo myslimane.
Megjithatë, është e njohur që bashkitë me shumicë myslimane kanë një rritje demografike të dukshme dhe prandaj ata nuk përfshiheshin në këtë vendim. Ishte e qartë që ky vendim do të përfshinte maqedonasit e krishterë, të cilët kanë një rritje demografike të dobët, megjithëse nuk thuhej drejtpërdrejt.
Por në fund, ky vendim u anulua nga Gjykata Kushtetuese, pasi çoi në diskriminim.
Na tregoni për figurat muslimane (të suksesshme) që kanë ndikim dhe luajnë një rol aktiv në vend?
Nuk mund të përmend një person të veçantë, por mund të them se ka figura dhe institucione islame të suksesshme në fushat e ndihmës, medias, ekonomisë dhe kulturës. Do të përmend si shembuj disa nga institucionet islame: Bashkimi i Rinisë Islame, Shoqata Humanitare “Senabilul Hajri “, Shoqata Humanitare “Hilal”, Shtëpia Botuese “Furkan”, Logosi, Shoqata e Gruas Muslime në Maqedoni, dhe të tjera.
Si e shihni çështjen e mosmarrëveshjes mes Maqedonisë dhe Greqisë lidhur me emrin e Maqedonisë? A është kjo çështje e pranishme në vend apo është jo aq e rëndësishme për ta?
Po, çështja e mosmarrëveshjes mes Maqedonisë dhe Greqisë për emrin është e pranishme në Maqedoni dhe është në qendër të vëmendjes, pasi anëtarësimi i Maqedonisë në Bashkimin Evropian dhe NATO është i lidhur me zgjidhjen e këtij problemi… do të thotë: “Çështja e mosmarrëveshjes me Greqinë për emrin e shtetit.”
Shqiptarët nga ana e tyre janë për ndryshimin e emrit të shtetit dhe e mbështesin këtë ndryshim për të hapur rrugën që Maqedonia të bashkohet me Bashkimin Evropian. Ndërsa një pjesë e madhe e maqedonasve (sllavë ortodoks) mbajnë qëndrim për të ruajtur emrin e vjetër, edhe në dëm të anëtarësimit.
Qeveria aktuale nuk dëshiron të arrijë një zgjidhje për këtë çështje të ndërlikuar, sepse ka orientime të djathta dhe kombëtare dhe e përdor këtë mosmarrëveshje me Greqinë për qëllime elektorale, duke u shikuar më shumë drejt Rusisë sesa drejt Evropës.
Burimi: dawa.center
Përktheu: Elton Harxhi
