Pakicat muslimane në botë përballen me sfida të ndryshme, të cilat ndryshojnë në varësi të veçorive gjeografike, politike, demografike, kulturore dhe faktorëve të tjerë. Ndërsa disa nga këto pakica gëzojnë stabilitet dhe të drejta të plota qytetarie, duke u mundësuar atyre të praktikojnë lirisht besimin e tyre, pakica të tjera vuajnë nga diskriminimi dhe margjinalizimi ndonjëherë, dhe nga persekutimi i organizuar në raste të tjera.
Për këtë arsye, është e rëndësishme të përcaktohen prioritetet për secilën pakicë, pasi kjo është një hap thelbësor për të drejtuar pakicat muslimane drejt stabilitetit dhe sigurisë, të cilat do të çojnë në përmirësimin e kushteve të jetesës së tyre dhe mundësinë e integrimit pozitiv në shoqëritë mikpritëse, duke ruajtur kështu veçantitë e tyre fetare dhe kulturore.
Muslimani konsiderohet gjithmonë si pjesë e pandashme e umetit islam, kjo duke u nisur nga lidhja e vëllazërisë islame e rrënjosur në besimin islam.
Tekstet kuranore e theksojnë këtë përkatësi të thellë dhe të rrënjosur; Allahu i Madhëruar thotë: {Vërtet, besimtarët janë vëllezër} dhe gjithashtu thotë: {Vërtet, kjo është komuniteti juaj – një komunitet i vetëm – dhe Unë jam Zoti juaj, prandaj më adhuroni Mua}. Këto dy tekste e përforcojnë këtë parim të thellë të besimit në ndërgjegjen e çdo muslimani.
Megjithatë, realiteti gjeografik dhe politik dëshmon për një përhapje të myslimanëve në pjesë të ndryshme të botës, saqë jo të gjithë jetojnë brenda një entiteti politik të unifikuar apo madje brenda shteteve islame; ekzistenca e grupeve të umetit islam në shtete joislame është bërë një realitet i pashmangshëm që duhet pranuar. Pas këtij realiteti qëndrojnë arsye dhe faktorë historikë, politikë, shoqërorë, ekonomikë dhe arsimorë.
Për këtë arsye, është e domosdoshme që të përballemi me këtë realitet ekzistues me vetëdije të thellë dhe me njohuri të plotë mbi rrethanat e shumta të myslimanëve në ato mjedise. Qëllimi kryesor i kësaj qasjeje është ruajtja e identitetit të tyre fetar dhe fuqizimi i pjesëmarrjes së tyre pozitive brenda kuadrit ligjor dhe kombëtar të vendeve ku i përkasin.
Prania e muslimanit në një mjedis ku dominojnë jobesimtarët kërkon prej tij të radhisë prioritetet sipas kërkesave të gjendjes së tij të veçantë, duke mbetur i përkushtuar ndaj parimeve të fesë së tij dhe mësimeve të sheriatit.
Kuptimi i “jurisprudencës së përparësive” (fiḳhu-l-evlaëijjāt) është ndër konceptet thelbësore që duhet të kuptohen dhe të përvetësohen në dritën e Kuranit dhe Sunetit. Ajo përkufizohet si: “Vendosja e çështjeve në vendin e tyre të duhur, pa i paraprirë asaj që duhet vonuar dhe pa e vonuar atë që duhet paraprirë, pa e zvogëluar rëndësinë e asaj që është madhështore dhe pa e madhëruar atë që është e parëndësishme.”
Ky kuptim ndihmon në krijimin e një ekuilibri mes të pandryshueshmes dhe asaj që ndryshon, duke i dhënë përparësi më të rëndësishmes ndaj asaj më pak të rëndësishme. Kjo e mundëson muslimanin të ruajë fenë dhe identitetin e tij, të kontribuojë pozitivisht në shoqërinë ku jeton, pa u tërhequr nga parimet e tij dhe pa u mbyllur në vetvete në një mënyrë që e pengon nga ndërveprimi i dobishëm me rrethinën.
Përkatësia e pakicave myslimane
Fakti që pakicat myslimane janë pjesë e pandashme e umetit (bashkësisë) së madhe islame, realizohet përmes mbajtjes fort pas besimit të drejtë islam, kryerjes së detyrimeve fetare dhe krenarisë për përkatësinë e tyre besimtare. Përkatësia në Islam nuk lidhet me gjeografinë, politikën apo kombësinë, por ndërtohet mbi lidhjen e akides (besimit), e cila është më e thellë dhe më e qëndrueshme se shkaqet tokësore.
Dijetarët e fikhut (jurisprudencës islame) kanë sqaruar se lidhja e besimit është lidhja themelore në Islam. Fjalët e Allahut: {Vërtet, besimtarët janë vëllezër} përbëjnë një thirrje të përgjithshme që përfshin të gjithë besimtarët, kudo që të jenë dhe në çdo kohë.
Ndërsa fakti që këto pakica myslimane kanë shtetësi të vendeve joislame apo qëndrojnë vazhdimisht në vende joislame, kjo nuk i nxjerr ato jashtë rrethit të umetit islam. Ruajtja e identitetit të tyre islam është kriteri i vërtetë që duhet marrë parasysh.
Dhe kjo përkatësi besimi e kërkon nga umeti islam (bashkësia islame e madhe) që të jetë i vetëdijshëm për përgjegjësitë e tij ndaj këtyre pakicave dhe të punojë për t’i mbështetur dhe për t’i mbrojtur ato si materialisht, ashtu edhe shpirtërisht – veçanërisht në kohë krizash dhe përndjekjesh.
Në të njëjtën kohë, ekzistojnë edhe përgjegjësi që bien mbi pakicat myslimane ndaj umetit islam, ku më të rëndësishmet janë: ruajtja e imazhit të Islamit, përfaqësimi i vlerave islame në shoqëritë ku jetojnë në një mënyrë pozitive dhe përpjekja për ndërtimin e urave të mirëkuptimit dhe dialogut civilizues.
Gjithashtu, ata kanë për detyrë të mbështesin çështjet e drejta të umetit dhe të jenë në kontakt me institucionet dhe organizatat islame, për të kontribuar në arritjen e dobi së përgjithshme për myslimanët brenda dhe jashtë, mbi bazën e lidhjes vëllazërore islame që nuk kufizohet nga kufij politikë apo etnikë.
Dijetarët, si të hershëm ashtu edhe bashkëkohorë, e kanë trajtuar çështjen e përkatësisë së pakicave myslimane ndaj umetit islam. Mendimet dhe qasjet e tyre kanë qenë të ndryshme, varësisht nga kuptimi i tyre për tekstet fetare dhe rrethanat në të cilat këto pakica jetojnë. Këto mendime mund të ndahen në dy drejtime kryesore:
Drejtimi i parë: E konsideron se pakicat myslimane që jetojnë në vende joislame pa u shpërngulur në vendet islame, nuk konsiderohen realisht të përfshira në umetin islam të madh dhe nuk mund të kenë një lidhje të plotë të “ëala-së” (besnikërisë dhe aleancës) me pjesën tjetër të myslimanëve. Ky drejtim e sheh emigrimin (hixhretin) si një kusht të domosdoshëm për përkatësinë dhe aleancën islame.
Kjo është mendimi i disa dijetarëve hanefi, si Imam Ebu Hanife, Ebu Jusufi dhe Fakhruddin er-Razi. Këtë mendim e kanë përkrahur edhe disa mendimtarë bashkëkohorë si Sejid Kutbi dhe Ebu el-A‘la el-Mevdudi, Allahu i mëshiroftë të gjithë.
Nga ky qëndrim kuptohet se një mysliman që zgjedh të qëndrojë përgjithmonë në një vend joislam, ndërkohë që ka mundësi të shpërngulet, konsiderohet se ka neglizhuar detyrën e tij ndaj myslimanëve dhe nuk meriton të ketë të njëjtën pozitë të përkatësisë së plotë.
Drejtimi i dytë: Përfaqëson shumicën e dijetarëve nga medhhebet shafiite, malikite dhe hanbelite, si dhe dijetarë bashkëkohorë si shejh Muhamed Ebu Zehra. Ky drejtim thekson se përkatësia e myslimanit ndaj umetit nuk varet nga vendbanimi, shtetësia apo vendi ku jeton, por mbështetet te lidhja e akides dhe besimit. Aleanca (ëala) është për çdo njeri që dëshmon se s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut dhe se Muhamedi është i Dërguari i Tij, dhe që i kryen dukshëm ritet e Islamit.
Ndjekësit e këtij drejtimi mbështeten në hadithe të sakta, ndër to është fjala e Profetit ﷺ:
“Kush falet si ne, kthehet kah kibleja jonë dhe ha nga therori ynë, ai është mysliman, ka garancinë e Allahut dhe të të Dërguarit të Tij. Ka të drejtat që kanë myslimanët dhe i detyrohet asaj që u detyrohen ata” (e transmeton Buhariu).
Po ashtu hadithi: “Shembulli i besimtarëve në dashurinë e tyre, dhembshurinë dhe mëshirën ndërmjet tyre është si shembulli i trupit: kur e godet një pjesë, trupi tërë reagon me pagjumësi dhe temperaturë”(Mutefekun alejhi). Në një transmetim tjetër të Muslimit: “Myslimanët janë si një njeri i vetëm; nëse dhemb syri i tij, i dhemb i gjithë trupi; dhe nëse dhemb koka, i dhemb i gjithë trupi.”
Ky drejtim pasqyron një këndvështrim gjithëpërfshirës që bazohet në unitetin e umetit islam, pavarësisht barrierave gjeografike apo konsideratave politike, duke theksuar dimensionin e besimit dhe shpirtit në përbërjen e bashkësisë islame.
Duke u mbështetur në argumentet dhe qëllimet e sheriatit, forcohet mendimi që pakicat myslimane i përkasin umetit islam përderisa e ruajnë besimin e tyre, veprojnë sipas sheriatit dhe ndihen krenarë për fenë e tyre; sepse faktorët politikë ose gjeografikë nuk mund ta shfuqizojnë lidhjen e besimit që e ka vërtetuar teksti i qartë dhe që është baza e lidhjes mes të gjithë myslimanëve.
Një tjetër dëshmi për këtë mendim është hadithi i të Dërguarit të Allahut ﷺ ku thotë:
“Kij frikë Allahun kudo që të jesh, pasoje veprën e keqe me një të mirë që ta fshijë atë, dhe silleu me njerëzit me sjellje të mirë.” (E transmeton Tirmidhiu).
Ky udhëzim profetik pasqyron thellësinë e kuptimit islam për konceptin e angazhimit, i cili nuk kufizohet nga gjeografia e as anulohet nga rrethanat, por bazohet në përgjegjësinë individuale dhe kolektive ndaj Allahut në çdo gjendje dhe vend.
Ndërsa mendimi i parë, që e kushtëzon përkatësinë e plotë dhe aleancën me umetin islam me migrimin (hixhretin) ose banimin në vendet islame, është bërë problematik në dritën e disa konsideratave, si:
Ndryshimi i konceptit të shtetit: Tashmë “vendet islame” dhe “vendet e kufrit” nuk janë më koncepte që mund të zbatohen fjalë për fjalë si në epokat e mëhershme, pasi shtetet moderne janë entitete civile të bazuara në shtetësi dhe ligj, me dallime në nivelin e lirisë fetare.
Integrimi pozitiv: Shumë pakica myslimane në shtetet joislame po kontribuojnë në përhapjen e Islamit, paraqitjen e tij civilizuese dhe mbrojtjen e çështjeve të myslimanëve në nivel global. Kjo është një rol udhëheqës që nuk mund të mohohet apo nënvlerësohet.
Vështirësia e zbatimit të idesë së migrimit: Shumë myslimanë nuk kanë mundësi reale për të migruar, për arsye ekonomike, politike apo shoqërore – si mund t’u kërkohet atyre një gjë që është e pamundur?
Përkatësia në besim është përpara përkatësisë politike: Pjesëmarrja në umetin islam bazohet në bashkimin në besim, jo në bashkimin territorial apo shtetëror. Kjo është e vërtetuar në mënyrë të qartë nga tekstet fetare.
Ndikimi i këtij mendimi në unitetin e umetit: Mbështetja e mendimit të parë mund të çojë në përjashtimin e një pjese të madhe të myslimanëve dhe dobësimin e lidhjeve të mëshirës dhe unitetit brenda një bashkësie të vetme. Kjo është në kundërshtim me qëllimet e sheriatit, që synon forcimin e lidhjes vëllazërore.
Prandaj, përvetësimi i mendimit të dytë – i cili thotë se pakicat myslimane janë pjesë thelbësore e umetit islam – përfaqëson qëndrimin e balancuar që ndërthur tekstet fetare dhe synimet e tyre me realitetin e myslimanëve në një epokë ku lidhjet fetare i tejkalojnë kufijtë politikë dhe konsideratat gjeografike.
Gjendja numerike e pakicave myslimane në botë
Statistikat bashkëkohore tregojnë se pakicat myslimane përbëjnë një përqindje të madhe të përbërjes së përgjithshme të myslimanëve në mbarë botën. Vlerësohet se rreth 35% e myslimanëve në botë jetojnë si pakicë në rreth 143 shtete, nga gjithsej 195 shtete të botës moderne, të shpërndarë në gjashtë kontinente. Kjo pasqyron një përhapje të gjerë gjeografike të myslimanëve jashtë shteteve me shumicë myslimane.
Nga ana tjetër, numri i vendeve me shumicë myslimane është rreth 49 shtete, që do të thotë se në pjesën tjetër të shteteve ekzistojnë komunitete myslimane që konsiderohen si pakicë – qofshin këto të mëdha apo të vogla. Kjo larmi në madhësinë dhe përbërjen demografike të pakicave i jep rëndësi të veçantë studimit të tyre dhe njohjes së veçorive të secilës.
Për shembull, pakica myslimane në Indi është një nga më të mëdhatë në botë, madje konsiderohet si grupi i tretë më i madh mysliman në nivel global, pas Indonezisë dhe Pakistanit. Sipas statistikave të vitit 2021, myslimanët përbëjnë 14.2% të popullsisë së Indisë, që përkthehet në rreth 200 milionë banorë – një shifër shumë e lartë për një pakicë në një vend me shumicë jo-myslimane.
Në Kinë, pakica myslimane renditet e dyta në Azi për nga numri, pas Indisë. Ata përbëjnë rreth 1.73% të popullsisë së përgjithshme kineze, e cila i kalon 1.44 miliardë banorë. Këta myslimanë përfaqësojnë grupe të ndryshme etnike, siç janë Huet dhe Ujgurët.
Ndërsa në vendet me komunitete myslimane të vogla, si për shembull Zelanda e Re, numri i myslimanëve është i kufizuar në disa mijëra. Sipas regjistrimit të vitit 2023, myslimanët përbëjnë 1.5% të popullsisë, me rreth 75,144 banorë. Megjithë numrin relativisht të vogël, kjo pakicë ka një prani kulturore dhe fetare aktive, dhe luan një rol të rëndësishëm në formësimin e imazhit të islamit në shoqërinë zelandeze.
Këto informacione theksojnë nevojën e domosdoshme për një kuptim të thelluar të realitetit bashkëkohor, i cili merr parasysh këto ndryshime numerike dhe kulturore, dhe kontribuon në bashkëpunimin shkencor, thirrës dhe humanitar në dobi të atyre pakicave, në një mënyrë që forcon aftësinë e tyre për të ruajtur identitetin e tyre islam, duke u përfshirë njëkohësisht në mënyrë pozitive në shoqëritë kombëtare ku jetojnë.
Përparësitë e pakicave myslimane
Pakicat myslimane në pjesë të ndryshme të botës përballen me një sërë sfidash të ndërlikuara dhe probleme shumëdimensionale, të cilat ndikojnë drejtpërdrejt në qëndrueshmërinë, vazhdimësinë, madje edhe në vetë ekzistencën e tyre, e për më tepër në kontributin e tyre aktiv në mjediset njerëzore dhe kulturore ku jetojnë.
Këto sfida – që ndryshojnë në natyrë dhe intensitet në varësi të kontekstit gjeografik, politik dhe shoqëror – pengojnë rritjen dhe lulëzimin e atyre pakicave, ndalin zhvillimin e tyre dhe kufizojnë aftësinë për të kryer misionin e tyre civilizues dhe fetar.
Asnjë pakicë myslimane nuk mund të arrijë stabilitet dhe të luajë një rol efektiv pa vetëdije të thellë për këto sfida dhe pa përpjekje për t’i trajtuar ato në mënyrë të plotë dhe sistematike – qoftë që lidhen me fushën fetare (si kufizimi i praktikimit të riteve fetare ose mungesa e institucioneve fetare), me fushën politike (si diskriminimi apo përfaqësimi i dobët në qendrat vendimmarrëse), me fushën ekonomike (si varfëria, papunësia apo mungesa e mundësive), me fushën shoqërore (si racizmi dhe vështirësitë e integrimit), apo me fushën kulturore dhe arsimore (si fshirja e identitetit, ose margjinalizimi i gjuhës dhe fesë në programet zyrtare).
Prandaj, hapi i parë për fuqizimin e pakicave myslimane është përcaktimi i përparësive urgjente të secilës pakicë, në përputhje me veçoritë e situatës së tyre lokale; sepse ajo që është përparësi në një vend, mund të mos ketë të njëjtën rëndësi në një vend tjetër. Disa pakica mund të kenë nevojë fillimisht për garantimin e të drejtës për adhurim, ndërsa të tjerat kanë nevojë për njohje ligjore, ose për mbështetje arsimore e kulturore.
Parashikimi i këtyre përparësive dhe vendosja e tyre në një kornizë metodike është një domosdoshmëri fetare dhe realiste për të garantuar mbijetesën e pakicave myslimane, për të forcuar praninë e tyre civilizuese dhe për t’i mundësuar të luajnë rolin e tyre në përhapjen e vlerave islame, në ngritjen e shoqërive ku jetojnë – duke ruajtur identitetin e tyre fetar dhe kulturor, brenda një ekuilibri të ndjeshëm ndërmjet përkatësisë kombëtare dhe asaj fetare.
Ruajtja e identitetit islam
Ruajtja e identitetit islam përbën një përparësi të dorës së parë për pakicat myslimane në botë, sidomos përballë sfidave në rritje që vijnë nga politikat e sekularizimit, hapja kulturore perëndimore dhe ndikimi i fuqishëm mediatik armiqësor, që mund të dobësojnë lidhjen me vlerat dhe parimet islame – veçanërisht te brezat e rinj.
Identiteti islam nuk është thjesht një slogan apo një dukje e jashtme, por është një kornizë e plotë që përfshin besimin, sjelljen dhe vlerat etike, dhe përbën një kështjellë mbrojtëse që ruan besimtarin nga tretja brenda kulturave të huaja, të cilat në shumë aspekte mund të bien ndesh me parimet islame.
Prandaj, aktivizimi i rolit të institucioneve islame – si xhamitë, qendrat kulturore, shkollat islame dhe organizatat thirrëse – është thelbësor për të garantuar trashëgiminë edukative dhe vlerore që duhet t’u përcillet brezave të rinj, duke kontribuar në forcimin e vetëdijes islame.
Në të njëjtën kohë, ruajtja e identitetit nuk nënkupton izolim apo mbyllje, por duhet të shoqërohet me një angazhim pozitiv në shoqëritë ku jetojnë ato pakica. Përfshirja aktive në fushat shoqërore, ekonomike, politike dhe arsimore është një mjet efikas për të korrigjuar imazhin stereotip që shpesh i vishet islamit dhe myslimanëve, dhe për të forcuar vlerat e tolerancës, bashkëjetesës dhe respektit të ndërsjellë brenda shoqërive perëndimore.
Është e rëndësishme që identiteti islam të paraqitet përmes vlerave të larta morale që i predikon Islami, si ndershmëria, besnikëria, drejtësia, mëshira, dhe toleranca. Këto vlera universale përbëjnë urën e vërtetë për lidhje me shoqëritë e tjera, dhe ato janë ato që hapin zemrat dhe mendjet për të pranuar mesazhin e Islamit dhe parimet e tij.
Ruajtja e identitetit islam dhe pjesëmarrja e vetëdijshme në jetën publike nuk është vetëm një nevojë fetare, por një strategji e rëndësishme për të thelluar ekzistencën islame në shoqëri të ndryshme nga ana kulturore, fetare dhe etike, dhe për të siguruar vazhdimësinë e tij brenda një kuadri të bashkëpunimit dhe integrimit, jo ndarjes dhe mbylljes. Kështu, arrihet balanci civilizues midis themeleve të besimit dhe ndryshimeve të realitetit.
Mbrojtja e brezisë së brezave të ardhshëm nga përthithja kulturore në shoqëri jo-muslimane dhe kulturat e ndryshme është një nga sfidat më të rëndësishme që përballen pakicat muslimane në mjedise jo-islame; sidomos në kushte kur ata rriten brenda sistemeve arsimore të hapura dhe kulturave perëndimore sekulare, dhe në shoqëri që nuk përkrahin domosdoshmërisht vlerat islame.
Kjo sfidë bëhet edhe më e ndërlikuar gjatë fazave të hershme të jetës së fëmijëve, ku ndikimi i jashtëm nga shkollat, mediat dhe bashkëmoshatarët është më i fuqishëm në formimin e perceptimeve dhe përkatësive.
Identiteti islam nuk trashëgohet vetëm me emrin ose përkatësinë familjare tradicionale, por formohet përmes edukatës fetare dhe rritjes së duhur fetare, që forcon në fëmijë ndjenjën e përkatësisë ndaj Islamit dhe ummetit islam, ushqen ata me vlerat islame dhe i lidh me gjuhën e Kur’anit, e cila është një enë për njohuri dhe identitet.
Prandaj, rëndësia e krijimit të institucioneve arsimore që merren me mësimin e Kur’anit, besimit, gjuhës arabe dhe etikës islame është thelbësore, së bashku me institucionet e arsimit të përgjithshëm, për të siguruar një ekuilibër midis formimit fetar dhe hapjes ndaj shoqërisë.
Identiteti islam konsiderohet si një kalë i brendshëm që mbron fëmijët nga përqafimi i ndikimeve kulturore negative, veçanërisht ato që promovohen nga disa media ose që transmetohen përmes kurikulave arsimore dhe praktikave shoqërore, të cilat mund të kenë elemente që janë në kundërshtim me vlerat islame në besim, moral dhe sjellje.
Përmes vetëdijes për identitetin dhe përkatësinë islame, një të ri musliman fiton aftësinë për të bërë dallime dhe kritika të ndërgjegjshme, pa rënë në ndjenja të huajshmërisë apo izolimit, por mund të ruajë parimet e tij fetare duke u përpjekur për t’u integruar në mënyrë pozitive me shoqërinë.
Kur arrin këtë balancë, ai bëhet një model dhe një ambasador i vërtetë i Islamit në ambientin e tij, përmes etikës dhe sjelljes së tij dhe angazhimit për të kontribuar në dobi të përgjithshme, duke kontribuar kështu në korrigjimin e imazheve të gabuara dhe forcimin e urave të mirëkuptimit dhe bashkëjetesës, si dhe në zhvillimin e shtetit ku ai jeton.
Në këtë kontekst, është e nevojshme të ndërtohet një sistem i plotë për edukimin dhe formimin islam, që përfshin shkolla fundjavore, mësim mbështetës dhe grupe mësimi për Kur’anin, leksione dhe ligjërata fetare dhe edukative, aktivitete shoqërore dhe kulturore që kombinojnë argëtimin dhe edukimin dhe lidhin fëmijët dhe adoleshentët me ngjarjet islame të mëdha si Ramazani, festat dhe historinë e Pejgamberit, si dhe shpalljen e Kur’anit.
Suksesi i pakicave muslimane në ndërtimin e këtij sistemi është një faktor vendimtar për të siguruar vazhdimësinë e identitetit islam për brezat e ardhshëm dhe për t’i mbrojtur ata nga zhytja në kultura të tjera, pa i privuar ata nga ndërveprimi i shëndoshë civilizues. Përkundrazi, ky sistem i ndihmon ata të jenë një burim ndriçimi civilizues dhe vleror në shoqëritë e tyre.
Përforcimi ekonomik dhe arsimor
Arritja e pavarësisë ekonomike dhe suksesit arsimor është një nga prioritetet kryesore që mundësojnë pakicat muslimane në shoqëritë jo-islamike të kenë një ndikim pozitiv dhe të kontribuojnë në zhvillimin shoqëror dhe ekonomik, si dhe të forcojnë aftësinë e tyre për të përmirësuar kushtet e jetesës.
Arritja e pavarësisë ekonomike nuk do të thotë vetëm sigurimi i mundësive për punësim dhe përmirësimi i standardit të jetesës, por gjithashtu përfshin pjesëmarrjen aktive në aktivitete ekonomike që kontribuojnë në sigurimin e stabilitetit financiar dhe realizimin e drejtësisë ekonomike brenda shoqërisë, duke forcuar prani të këtyre grupeve në shoqëritë ku jetojnë.
Nga ana tjetër, suksesi arsimor konsiderohet themeli i përparimit në fusha të ndryshme, pasi mundëson individët të integrohen plotësisht në shumicën, duke ruajtur njëkohësisht identitetin e tyre kulturor dhe fetar.
Arsimi ndihmon në zhvillimin e aftësive mendore dhe aftësive praktike që brezat e rinj kanë nevojë për të arritur shkëlqim në fusha shkencore, teknike, mjekësore, artistike dhe të tjera që përmirësojnë pjesëmarrjen e grupeve të pakicave muslimane në jetën publike.
Kur arrihet pavarësia ekonomike dhe suksesi arsimor, ato mund të luajnë një rol udhëheqës në shoqëritë e tyre në mënyrë efektive, qoftë përmes pozitave ekonomike, shoqërore ose politike, duke rritur aftësinë e individëve për të mbështetur familjet e tyre dhe financuar projekte zhvillimi shoqëror që shërbejnë për të mirën e të gjithëve, si dhe përhapjen e vlerave islame përmes përfaqësimit të suksesshëm në sektorë të ndryshëm që ndikojnë në shoqëri në mënyrë pozitive, si arsimi, tregtia, shëndetësia dhe ligji.
Gjithashtu, pavarësia ekonomike i mundëson këtyre grupeve të jenë më pak të ndikuara nga presionet ekonomike që mund të ushtrohen ndaj tyre, qoftë përmes diskriminimit apo margjinalizimit, dhe i jep mundësinë për të ndërtuar institucione bamirësie dhe edukimi që mbështesin ruajtjen dhe zhvillimin e identitetit islam.
Prandaj, këto prioritete konsiderohen thelbësore për aktivizimin e rolit të pakicave muslimane në forcimin e zhvillimit të qëndrueshëm në shoqëritë ku jetojnë, duke kontribuar në ndërtimin e ura mirëkuptimi dhe bashkëjetese midis muslimanëve dhe të tjerëve.
Nevoja për të vepruar përmes kanaleve ligjore dhe politike
Përballë këtyre sfidave, bëhet e domosdoshme që muslimanët të veprojnë përmes kanaleve ligjore dhe politike për të garantuar të drejtat e tyre fetare. Disa nga mënyrat që mund të ndiqen janë:
Padia ligjore: Muslimanët duhet të drejtohen në gjykata dhe institucione ligjore lokale dhe ndërkombëtare për të kundërshtuar ligjet kufizuese që shkelin të drejtat e tyre fetare. Kjo mund të bëhet përmes gjykatave administrative ose përmes gjykatave kushtetuese, të cilat trajtojnë çështjet që lidhen me liritë themelore.
Presioni politik: Komunitetet muslimane mund të ushtrojnë presion politik ndaj qeverive përmes zgjedhjeve, demonstratave paqësore dhe mbështetjes ligjore, për të garantuar respektimin e të drejtave të pakicave fetare. Mbështetje për organizatat e të drejtave të njeriut që mbrojnë liritë fetare mund të ndihmojë në ushtrimin e presionit ndaj qeverive për të ndryshuar ligjet që shkelin lirinë e besimit.
Arsimimi dhe ndërgjegjësimi: Është e domosdoshme që komunitetet muslimane të sigurojnë arsimim fetar dhe ndërgjegjësim të gjerë për rëndësinë e lirisë fetare dhe për të shpjeguar pasojat negative të vendosjes së kufizimeve ndaj komunitetit musliman. Përmes këtij ndërgjegjësimi, mund të promovohet kuptimi i ndërsjellë me komunitetet jo-muslimane dhe të kufizohet diskriminimi ndaj muslimanëve.
Pjesëmarrja në dialogun fetar dhe kulturor: Muslimanët duhet të jenë pjesë e dialogut fetar dhe kulturor në vendet ku jetojnë. Pjesëmarrja në këto dialogje hap mundësi për të kontribuar në hapjen e mundësive për kuptimin e ndërsjellë mes besimeve dhe kulturave të ndryshme, duke zvogëluar kështu pengesat që ndikojnë në praktikat fetare të muslimanëve.
Mbrojtja e të drejtave themelore
Pakicat muslimane në shumë shtete përballen me probleme të lidhura me diskriminimin fetar dhe etnik, ku muslimanët trajtohen në bazë të identitetit të tyre fetar ose etnik, duke çuar në marginalizim shoqëror dhe privim nga të drejtat themelore.
Këto probleme shfaqen në praktika diskriminuese që ndikojnë në mundësitë ekonomike, pjesëmarrjen politike dhe të drejtat sociale, siç janë diskriminimi në punësim, privimi nga arsimi i mirë, kufizimi i ushtrimit të ritualeve fetare, si dhe persekutimi kulturor dhe etnik.
Këto probleme me shumë dimensione kërkojnë përpjekje të përqendruara lokale dhe ndërkombëtare për të garantuar dhe mbrojtur të drejtat e pakicave muslimane, veçanërisht përballë sfidave të kohës moderne që kërkojnë veprime të efektshme në disa nivele:
Së pari: Në nivelin lokal, duhet të aktivizohen ligjet lokale që sigurojnë të drejtat e pakicave muslimane, të krijohen mekanizma për ndjekjen ligjore të shkelësve të këtyre të drejtave dhe të forcohet vetëdija fetare dhe kulturore brenda komuniteteve muslimane, për të fuqizuar individët në përballimin e sfidave të përditshme që mund të hasin në punë, arsim dhe jetën shoqërore. Po ashtu, është e rëndësishme të punohet për të promovuar bashkëjetesën paqësore mes grupeve të ndryshme etnike dhe fetare brenda shoqërisë, përmes seminareve dhe punëtorive edukative që inkurajojnë respektin reciprok.
Së dyti: Në nivelin ndërkombëtar, është e nevojshme të intensifikohen përpjekjet diplomatike nga shtetet muslimane dhe organizatat ndërkombëtare të të drejtave të njeriut për të ushtruar presion mbi qeveritë që ushtrojnë diskriminim kundër pakicave muslimane, për të siguruar mbrojtjen e tyre dhe arritjen e të drejtave të tyre politike dhe ekonomike. Po ashtu, këto pakica muslimane duhet të bashkëpunojnë me organizatat ndërkombëtare, si Kombet e Bashkuara dhe organizatat e të drejtave të njeriut, për të siguruar monitorimin e shkeljeve kundër pakicave muslimane në këto shtete dhe për të punuar për të imponuar sanksione ose masa që garantojnë realizimin e drejtësisë.
Një nga mënyrat efektive për të mbështetur pakicat muslimane është gjithashtu puna bamirëse përmes ofrimit të financimeve dhe ndihmave humanitare, veçanërisht në zonat e konflikteve dhe varfërisë.
Së treti: Në nivelin shoqëror, inkurajimi i muslimanëve në shtetet jo-muslimane për të ndërvepruar pozitivisht me komunitetet lokale, ndërkohë që ruajnë identitetin e tyre islamik, ndihmon në korrigjimin e imazheve stereotipe që mund të çojnë në diskriminim dhe persekutim. Po ashtu, forcohet edukimi dhe vetëdija rreth të drejtave të pakicave muslimane, përfshirë rolin që luajnë organizatat e të drejtave të njeriut në mbrojtjen e këtyre grupeve nga diskriminimi, duke kontribuar në forcimin e të drejtave të qytetarisë.
Përforcimi i vetëdijes fetare dhe kulturore
Dobësia e vetëdijes fetare tek disa pakica muslimane në shtetet me shumicë jo-muslimane është një nga sfidat më të mëdha që i ballafaqon ky grup, sidomos në kushte të kufizimeve të vendosura mbi arsimin islam, siç janë kufizimet për krijimin e shkollave islame, ose kufizimet për mësimin e fesë në disa sisteme arsimore.
Këto sfida mund të çojnë në rënien e njohurive fetare te individët, gjë që mund të ndikojë negativisht në qëndrimin e tyre ndaj identitetit islam, si dhe në ndërveprimin e tyre me mjedisin shoqëror dhe kulturor.
Prandaj, mbështetja e institucioneve arsimore dhe fetare islame bëhet shumë e rëndësishme për të siguruar zhvillimin e një vetëdijeje fetare të shëndetshme, që kontribuon në forcimin e identitetit islam dhe përmirëson aftësinë e muslimanëve për të përballuar sfidat e ndryshme në shoqëritë e tyre.
Këto institucione nuk kufizohen vetëm në mësimin fetar, por përfshijnë gjithashtu zhvillimin e aftësive intelektuale dhe praktike, që mundësojnë individët të kenë sukses në fusha të ndryshme të jetës, duke ruajtur vlerat e tyre islame.
Mbështetja e institucioneve arsimore dhe fetare islame është një themel për mbrojtjen e identitetit islam të pakicave muslimane dhe është një faktor kyç për t’i mundësuar atyre të përballojnë sfidat që mund të lindin për shkak të mungesës së vetëdijes fetare, duke kontribuar kështu në krijimin e një brezi musliman të vetëdijshëm dhe me ndikim në shoqëri, që është i aftë të praktikojë fenë e tij në paqe dhe të kontribuojë në forcimin e bashkëjetesës dhe mirëkuptimit ndërmjet feve dhe kulturave.
Komunikimi me Ummetin Islamik Ndërkombëtar
Mbajtja e marrëdhënieve të forta me Ummetin Islamik Ndërkombëtar është shumë e rëndësishme për pakicat muslimane në Lindje dhe Perëndim, pasi kjo paraqet një mjet efektiv për të siguruar mbështetje të vazhdueshme për çështjet dhe nevojat e tyre të ndryshme; sepse këto pakica mund të jenë herë pas here të ekspozuara ndaj sfidave politike, shoqërore dhe ekonomike, të cilat ndikojnë në stabilitetin dhe ekzistencën e tyre në vendet e tyre.
Prandaj, është e nevojshme që ato të kenë një rrjet mbështetjeje të fortë në nivelin botëror islamik, për të siguruar vazhdimësinë në marrjen e ndihmës përballë këtyre sfidave.
Marrëdhëniet e forta me institucionet e jashtme ofrojnë mbështetje shpirtërore dhe intelektuale përmes institucioneve fetare, si xhamitë, qendrat kulturore islame dhe universitetet islame, dhe forcojnë te pakicat muslimane vetëdijen fetare dhe intelektuale, duke mbajtur gjithashtu identitetin islamik.
Marrëdhëniet hapin për pakicat muslimane dyer të mbështetjes politike dhe juridike përmes organizatave islame ndërkombëtare, si Organizata e Bashkëpunimit Islamik dhe Lidhja e Botës Islamike, dhe lehtësojnë për pakicat muslimane përcjelljen e çështjeve të tyre në shoqërinë ndërkombëtare. Këto organizata kanë një rol të rëndësishëm në negociatat me qeveritë dhe ofrimin e mbështetjes politike për pakicat që përballen me diskriminim ose persekutim.
Marrëdhëniet e ngushta mund të aktivizojnë bashkëpunimin kulturor dhe shkencor me institucionet islame në të gjithë botën, duke kontribuar në rritjen e vetëdijes kulturore ndërmjet pakicave muslimane.
Përmes aktiviteteve kulturore dhe intelektuale, si konferencat, seminarët dhe programet e shkëmbimit kulturor, mund të njihen tradita dhe kultura islame të ndryshme, duke forcuar integrimin kulturor dhe thelluar kuptimin dhe zbatimin e fesë në jetën e përditshme.
Në fushën e arsimit islam, marrëdhëniet mund të krijojnë mundësi për bursa studimi për studentët muslimanë për të studiuar shkencat fetare dhe humane në institucionet arsimore islame ndërkombëtare, duke rritur nivelin e arsimit në ambientet muslimane dhe duke e rritur atje vetëdijen shkencore dhe fetare.
Prioritetet e pakicave muslimane në Lindje dhe Perëndim ndryshojnë në varësi të sfidave të ndryshme që ata përballen në secilën rajon, pasi kushtet politike, sociale dhe ekonomike që ndikojnë në jetën e përditshme janë të ndryshme.
Megjithatë, ruajtja e identitetit islam, fuqizimi ekonomik dhe sigurimi i të drejtave civile mbeten çështje të përbashkëta që duhet të kenë prioritet në çdo shoqëri. Këto çështje jo vetëm që lidhen me mbijetesën dhe lulëzimin, por edhe me kontributin efektiv në ndërtimin e shoqërive më tolerantë dhe të hapura.
Puna kolektive mes muslimanëve në të gjithë botën, në bashkëpunim me institucionet islame dhe organizatat ndërkombëtare, është jashtëzakonisht e rëndësishme për arritjen e këtyre objektivave; koordinimi i vazhdueshëm mes pakicave muslimane dhe subjekteve që i mbështesin mund të ndihmojë në përmirësimin e kushteve të tyre, duke forcuar aftësinë e tyre për t’u angazhuar pozitivisht dhe kontribuar në përmirësimin e vlerave njerëzore, si toleranca, drejtësia dhe barazia, në shoqëritë multikulturore.
Përmes këtij bashkëpunimi të përbashkët, pakicat muslimane mund të arrijnë përparim dhe lulëzim në aspekte të ndryshme të jetës dhe të kontribuojnë në rritjen e ndërgjegjësimit shoqëror mbi rëndësinë e diversitetit kulturor dhe jetesës së përbashkët, në një mënyrë që përputhet me vlerat e buta islame.
Autor: Naim Muhamed Muhjudin
Përktheu: Elton Harxhi
