Rreth Hilafetit

Web Admin

Domethënia e Hilafetit

Allahu i Madhëruar e dërgoi Profetin Muhamed (a.s) me fënë e vërtetë dhe udhëzues për në rrugën e drejtë. Kush e pason rrugën e tij ka shpëtuar dhe kush e kundështon atë është shkatërruar. Kjo fe përfshin rregulla dhe ligje të cilat janë të dobishme për mbarë njerëzimin në Dynja dhe Ahiret. E i Dërguari i Allahut (a.s) e përcolli tek njerëzit amanetin që i ishte ngarkuar dhe pas kësaj ai shkoi tek Allahu duke qenë i kënaqur. Detyrë e muslimanëve – pas vdekjes së tij – ishte që të zgjidhnin një prijës që do ta zëvendësonte atë me qëllim që ai t’i mundësonte njerëzve ndjekjen e mësimeve të kësaj feje dhe që gjithëseksush prej tyre të respektonte cakun e tij dhe si rrjedhojë njeriu i fortë dhe i dobët, njeriu fisnik dhe i rëndomtë do të ishin të barabartë para ligjit. Kështu pra, ky prijës do të ishte halifja (zëvendësi) i të Dërguarit të Allahut (a.s) i cili ka për detyrë të mbrojë çështjet e fesë dhe të administrojë çështjet e dynjasë.

Domosdoshmëria e caktimit të Halifes

Dijetarët e Umetit musliman kanë rënë dakort se caktimi i halifes pas vdekjes së Profetit (a.s) ishte obligim dhe detyrë. Dhe këtë mendim e pasuan edhe të tjerët që erdhën më vonë përveç disa prej havarixhëve dhe Es’ami prej Mu’tezilive, të cilët kanë thënë se nuk kemi nevojë për të caktuar një halife, nëse Umeti pason fenë e vërtetë dhe vepron sipas mësimeve të Kuranit dhe Sunetit. Shkak i këtij interpretimi nga ana e tyre është se sundimi të shtyn drejt luksit dhe të dhënurit pas qejfeve të dynjasë, gjë të cilën sheriati – në shumë raste – ka folur me tone qortuese.

Vetëm një Halif

Po ashtu dijetarët e Umetit musliman kanë rënë dakord se në të njëjtën etapë nuk mund të ketë dy halife njëkohësisht. Dhe arsyeja është shumë e thjeshtë: që midis tyre mos të ketë rivalitet dhe urrejtje, sepse ato të dyja të shpien në shkatërrim dhe mënxyrë. Mjafton si shembull i kësaj që po themi, ajo që u ka ndodhur muslimanëve qysh në kohën kur filluan të përçaheshin mes veti dhe pushteti i tyre u nda në shumë pjesë. Historia dëshmon se në periudha kohore të ndryshme, armiku i muslimanëve ka arritur që t’i kundërvejë mbretërit muslimanë kundra njëri – tjetrit. Për shembull mbretërit e Evropës patën krijuar aleanca me mbretërit e Andalozisë, duke i përdorur ata (mbretërit e Andalozisë) si mburojë kundër sulmeve të shtetit Abasit. Padyshim që kjo situatë është rënduar e përkeqësuar periudhë pas periudhe deri në ditët e sotme, ku udhëheqësit tanë përpiqen të afrohen me ata të cilët duan të na zhdukin dhe shfarosin. Nëse udhëheqësit e trojeve muslimane do ti dinin qëllimet dashakeqëse të tyre, do ta largonin arrogancën që kanë dhe do të përqafonin mësimet e fesë, ne nuk do të arrinim në këtë stad të ulët në të cilin gjendemi. E Allahu i Madhëruar thotë: “Në këtë ka mësim për atë që ka mend.”[1]

Përzgjedhja e Halifes

Detyrë e muslimanëve, menjëherë pas vdekjes së Profetit (a.s) ishte përzgjedhja e Halifes. Në lidhje me të, njerëzit kishin tre mendime të ndryshme:

Një grup prej sahabëve ishin të mendimit se është e drejta e Umetit musliman të zgjedhë prijësin e tyre, qoftë ai kurejshit apo jo. E rëndësishme ishte që personi i përzgjedhur të ishte i aftë për të mbrojtur çështjet e fesë dhe të adminsitronte çështjet e kësaj bote. Të këtij mendimi ishin pjesa dërrmuese e ensarëve, banorëve të Medinës, Allahu qoftë i kënaqur me ta. Prandaj ata kërkuan që Halifja i përzgjedhur të ishte prej tyre dhe si rrjedhojë dëshironin t’i jepnin besën Sa’d ibn Ubades, prijësit të Hazrexhëve. Ky është edhe mendimi i Mu’tezileve dhe pjesës dërrmuese të Havarixhëve. Argument për këtë mendim është fjala e Profetit (a.s): “Dëgjoni dhe bindjuni edhe nëse mbi ju caktohet si prijës një rob abisinas me kokë si të rrushit.”[2]

Një grup tjetër prej sahabëve ishin të mendimit se është e drejta e Umetit musliman të zgjedhë prijësin e tyre, por ai duhet të jetë prej kurejshëve. Ky ishte mendimi i pjesës dërrmuese të muhaxhirëve, Allahu qoftë i kënaqur me ta. Të këtij mendimi janë të gjithë dijetarët e Ehlu Sunetit. Argument për këtë është fjala e Profeti (a.s): “Prijësit duhet të jenë nga Kurejshët.”[3]

Dhe një grup i tretë ishin të mendimit se më meritor për Halife duhet të ishte një prej të afërmëve të familjes së Profetit (a.s), më konkretisht Ali ibn Ebi Talibi, për shkak se ai është prej personave të parë që ka përqafuar Islamin. Argument për këtë janë fjalët e Profetit (a.s) drejtuar Aliut, kur ai u nis për në Tebuk dhe e la Aliun si zëvendës në familjen e tij: “A nuk të pëlqen që tek unë të jesh në pozitën e Harunit për Musanë, megjithëse pas meje nuk do të ketë më profet.”[4] Të këtij mendimi ishin pjesa dërrmuese e Benu Hashimitëve. Këtë mendim e pasuan më vonë edhe Shiitët.

Në fund mendimi që sahabët zgjodhën ishte mendimi i dytë.

Sekreti i përzgjedhjes së Halifes prej kurejshëve

Shkaku se përse i Dërguari i Allahut (a.s) e ka specifikuar që hilafeti duhet t’i kalojë Kurejshitëve ka të bëjë me lojalitetin ndaj tyre sepse ata janë të aftë të mbrojnë dhe të shuajnë konfliktet dhe zënkat. Padyshim prezenca e halifes siguron qetësinë dhe sigurinë e Umetit dhe kush më mirë se Kurejshët e luante këtë rol dhe një gjë të tillë e kanë pasë dëshmuar të gjithë arabët. Nëse ai (a.s) do të përcaktonte si halife dikënd tjetër – jo kurejshit – atëherë do të kishte përçarje, gjë për të cilën Sheriati ka tërhequr vëmendjen. Nëse hilafeti do të ishte në dorën e tyre një gjë e tillë nuk do të ndodhte sepse ata janë të aftë që t’i drejtojnë njerëzit qoftë edhe me forcë. Askush nuk do të guxonte të dilte kundra tyre dhe as që mund të mendohej se nën drejtimin e tyre do të kishte përçarje, sepse ata do të ishin të aftë ta ndalonin një gjë të tillë.

Kushtet e Halifes

Ai i cili hip në këtë post kaq të rëndësishëm duhet të plotësojë katër kushte:

1 – Dija: Sepse ai duhet të zbatojë ligjet dhe rregullat e Allahut të Madhëruar. Mirëpo ai që nuk i njeh ato nuk ka sesi t’i zbatojë ato.

2 – Drejtësia: Sepse zbatimi i ligjeve kërkon në rradhë të parë drejtësi, prandaj drejtësia është primare.

3 – Kompetenca: Ai duhet të jetë i guximshëm për të ekzekutuar masat ligjore, të ndërmarrë beteja e luftëra me largpamësi, të dalë në mbrojtje të fesë, të luftojë armiqtë e saj, të qeverisë dhe të zbatojë ligjet.

4 – Të jetë i shëndoshë medërisht dhe fizikisht: Sepse nëse nuk është i tillë, atëherë sëmundja do të ndikojë në marrjen e vendimeve dhe në qeverisje. Këtu bën pjesë edhe paaftësia për të qeverisur si për shembull në rastin kur është i vogël në moshë.

Përzgjedhja e Halifes

Në suren Ali Imran, Allahu i Madhëruar i drejtohet Profetit Muhamed (a.s) me fjalët: “Dhe ti konsultohu me ata për çështje të ndryshme!”[5] Këto fjalë i drejtohen gjithashtu edhe mbarë Umetit. Kështu që konsulta konsiderohet për gjërave themelore të përzgjedhjes së Halifes, i cili nuk mund të përzgjidhet vetëm se nëpërmjet konsultës së muslimanëve me njëri – tjetrin dhe miratimit të tyre. Ajo që merret parasysh në këtë çështje është vendimarrja e njerëzve kompetentë që quhen Ehlul Hal-li uel Akdi (Të aftë për t’i dhënë zgjidhje problemeve dhe për të marrë vendimarrje). Të tillë njerëz ishin ata sahabë (r.a) të cilët ishin shoqëruar më shumë me Profetin (a.s). Në lidhje me këtë pikë ata ishin vizionarë dhe arritën të kuptonin se çfarë ishte më e dobishme për Umetin. Kjo mënyrë e përzgjedhjes së Halifes ka ndodhur në periudhën e parë të, menjëherë pas vdekjes së Profetit (a.s). Kurse në periudhat e mëvonshme, përzgjedhja e Halifes ka qenë në mënyra të tjera. Nuk është kusht që në përzgjedhjen e Halifes të bien dakord të gjithë njerëzit e Ehlul Hal-lit uel Akdit, por ajo që merret për bazë është shumica e votave të tyre (më tepër se gjysma). Kjo ka ndodhur në periudhën kur Halife i muslimanëve është përzgjedhur Omeri (r.a). Në momentin që Ehlu Hal-li dhe Akdi përzgjedhin njërin si Halife, atëherë ata i japin atij besën se do t’i binden dhe nënshtrohen atij përderisa ai vepron me ligjet e Kuranit dhe të Sunetit. Pas këtij besatimi të dhënë prej tyre, të gjithë muslimanët e tjerë e kanë për detyrë që t’i japin besën Halifes së përzgjedhur, i cili vepron në përputhje me mësimet e Kuranit dhe Sunetit. Madje bindja dhe nënshtrimi ndaj Halifes nuk duhet të jetë sa është gjallë, por edhe pas vdekjes së tij, si në rastin kur Ebu Bekri (r.a) përzgjodhi si Halife të muslimanëve Omerin (r.a), pasi vetë muslimanët kishin rënë dakord për përzgjedhjen e tij. E nëse konsulta kufizohet deri në një numër të vogël të Ehlu Hal-lit dhe Akdit, kjo lejohet dhe midis këtij numri (të vogël) përzgjidhet Halifja, sikurse bëri Omeri (r.a) me Othmanin (r.a). Këto pra, janë tre llojet e mënyrave të përzgjedhjes së Halifes; përzgjedhja e tij me konsultë të përgjithshme, me këshillim të veçantë nga ish Halifja, ose nëpërmjet numrit të kufizuar të Ehlu Hal-it dhe Akdit. Të gjitha këto kanë ndodhur në kohën e periudhës së parë dhe ka edhe një mënyrë të katërt, të cilët dijetarët e asaj epoke e kanë miratuar, që është në rastin kur në mesin e muslimanëve gjendet një Halife, por muslimanët nuk janë të gjithë të një mendimi për përzgjedhjen e tij. Në këtë rast, ai person që e sheh veten të aftë për të qeverisur Umetin, e kërkon Hilafetin dhe si rrjedhojë njerëziz (muslimanët) me hir apo pahir duhet t’i japin atij besën. Kjo gjë ka ndodhur në epokën e imam Aliut (r.a).

Bindja ndaj imamit

Në suren Nisa, Allahu i Madhëruar thotë: “O besimtarë, bindjuni Allahut, bindjuni të dërguarit dhe atyre që drejtojnë punët tuaja.”[6] Kurse i Dërguari i Allahut (a.s.) ka thënë: “Dëgjoni dhe bindjuni të parit tuaj edhe nëse ai është një rob abisinit me kokë si të rrushit të thatë.” Në një hadith tjetër, i Dërguari i Allahut (a.s) ka thënë: “Kush më bindet mua, në të vërtetë ai i është bindur Allahut. E kush nuk më bindet mua ai nuk i është bindur as Allahut. Kush i bindet të parit (drejtuesit), në të vërtetë ai më është bindur mua. E kush nuk i bindet të parit, ai nuk më është bindur as mua.”[7] I Dërguari i Allahut (a.s) i është drejtuar Ebu Hurejrës (r.a) me fjalët: “Ti duhet ta dëgjosh dhe t’i bindesh të parit në vështirësi dhe lehtësi, në raste të pëlqyeshme dhe të papëlqyeshme, madje edhe kur të tjerët favorizohen ndaj teje.”[8] Në një hadith tjetër, Profeti (a.s) ka thënë: “Nëse ju drejton një rob i cili ju udhëheq me Librin e Allahut, atëherë dëgjojeni dhe bindjuni atij.”[9] Ebu Dherri (r.a) ka thënë: “Miku im (Profeti) më porositi që të dëgjoj dhe të bindem ndaj të parit edhe nëse ai është një rob me gjymtyrë të prera.”[10] Kurse Ubade ibn Samit (r.a) ka thënë: “Ne i dhamë besën të dërguarit të Allahut (a.s) se do ta dëgjojmë dhe do t’i bindemi të parit në vështirësi, lehtësim, në raste të pëlqyeshme dhe të papëlqyeshme, madje edhe kur të tjerët favorizohen ndaj nesh dhe mos ta kundërshtojmë atë që është në krye vetëm nëse prej tij shikojmë që e shfaq mosbesimin haptazi.”[11]

Kundërshtimi i imamit

Bindja ndaj imamit duhet të jetë brenda kufinjve të përcaktuar nga sheriati. Nëse imami jep një urdhër që është në përputhje me rregullat e fesë dhe nuk bie ndesh (në kundërshtim) me atë që është e qartë në Kuran dhe Sunet, në këtë rast urdhëri i tij duhet të zbatohet. Po ashtu edhe në rastin kur imami jep një vendim të bazuar në opinionin e tij vetiak, por duke u mbështetur tek Kurani dhe Suneti, përsëri në këtë rast vendimi i tij duhet të zbatohet. Por nëse ai jep një urdhër që bie ndesh haptazi me atë që është e qartë nga Kurani dhe Suneti, atëherë në këtë rast nuk duhet me ju bind urëdhërit të tij, sepse i Dërguari i Allahut (a.s) ka thënë: “Nuk lejohet me iu bind një krijese kur ai urdhëron për të mëkatuar ndaj Krijuesit.”[12] Në një hadith tjetër, Profeti (a.s) ka thënë: “Nëse (imami) urdhëron për të bërë mëkat, atëherë nuk duhet të dëgjohet dhe as me ju bind atij.” Si për shembull nëse imami urdhëron dikënd që të pijë alkool, apo mos të falë namazin, në këtë rast muslimani e ka për detyrë që mos t’i bindet urdhërit të tij, përkundrazi ai duhet t’i bindet urdhërit të Allahut dhe mos të ketë frikë askënd përveç Tij.

Rebelimi kundra imamit

Nëse imami – përmes punëve që vepron – del jashtë kufinjve të sheriatit, si për shembull bën padrejtësi, përvetson të drejtat e të tjerëve, pi alkol apo nuk fal namaz, detyrë e muslimanëve është që ta urdhërojnë atë për mirë dhe ta ndalojnë nga e keqja, pa kurrfarë frike duke vepruar në përputhje me hadithin e transmetuar nga Ubade, në të cilin ka thënë: “Jemi urdhëruar që të themi të vërtetën kudo që të jemi dhe mos të kemi frikë askënd përveç Allahut.” Këshilla që i jepet imamit duhet të ketë si kusht që mos të ketë efekt negativ në bindjen ndaj tij, sepse dalja apo rebelimi kundra tij nuk lejohet, çfarëdo gjëje të që ai të veprojë, përveçse nëse ai haptazi – pa asnjë lloj interpretimi – thotë një fjalë që shpreh mosbesim, ose bën një vepër që shpreh mosbesim. Po ashtu në hadithin e Ubades transmetohet: “Jemi urdhëruar që mos të kundërshtojmë pushtetin e atyre që janë (në krye), përveçse nëse shohim prej tyre mosbesim të qartë.” Në rastin që ai shfaq haptazi mosbesim, atëherë ai nuk e meriton të jetë imam, nuk duhet me iu bind dhe është detyrë e çdo muslimani që të ngrihet kundra tij me qëllim që të shijojë poshtërimin dhe përbuzjen. Shumica e sahabëve në kohën e Jezidit ndoqën këtë parim. Kur Jezidi u bë i njohur për atë që u bë i njohur, asnjëri prej tyre nuk guxoi të ngrihej kundër tij, përveç Husejn ibn Aliut. Ai e pa të drejtën për ta bërë këtë për shkak të pozitës së tij të pakundërshtueshme dhe fuqisë së tij, e cila nuk ishte aq e mprehtë sa të arrinte synimin e tij. Allahu e mëshiroftë! Vëllai i tij, Muhamed ibn Hanefije, kushëriri i tij, Abdullah ibn Omeri dhe Abdullah ibn Zubejr e këshilluan të mos ngrihej, por ai nuk e pranoi këshillën e tyre për një çështje që Allahu kishte caktuar.

Në atë kohë, shumë sahabë ndodheshin në Hixhaz, Sham, Basra, Kufe dhe Egjipt, por asnjëri prej tyre nuk u ngrit kundër Jezidit, as individualisht dhe as me Husejnin. Gjithashtu, ata nuk luftuan as në anën e Jezidit, por u distancuan nga kjo sprovë.

Ndoshta Husejni (r.a) e interpretoi ajetin: “Dhe le të jetë prej jush një grup që thërret në të mirë, urdhëron të mirën dhe ndalon të keqen” dhe u ndikua nga fakti se paria e Irakut i dërgoi ftesë për ta pranuar si udhëheqës. Duke parë këtë si një e drejtë të tijën për shkak të afërsisë së tij me të Dërguarin e Allahut, ndodhi ajo që ndodhi.

Ndëshkimi i luftënxitësve (banditëve):

Imami është Halifja i të Dërguarit të Allahut (a.s). Kështu që kush e kundërshton atë në të vërtetë ka kundërshtuar të Dërguarin e Allahut (a.s) dhe kush e ka kundërshtuar të Dërguarin e Allahut (a.s) në të vërtetë ka kundërshtuar Allahun. Kushdo që lufton imamin ka luftuar Allahun dhe të Dërguarin e Tij. I mjafton për mëkat të madh, atij personi i cili lufton kundra Allahut dhe të Dërguarit të Tij. Në suren Maide, Allahu i Madhëruar e ka sqaruar se cili është ndëshkimi i atyre që luftojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij: “Pa dyshim se ndëshkimi i atyre që luftojnë kundër Allahut dhe të Dërguarit të Tij dhe që bëjnë shkatërrime në Tokë, është të vriten ose të gozhdohen, ose t’u këputen duart dhe këmbët tërthorazi, ose të dëbohen nga vendi. Ky ndëshkim është poshtërim për ata në këtë jetë, ndërsa në jetën tjetër, për ata do të ketë dënim shumë të madh. Përjashtim bëjnë ata që pendohen pa i zënë ju. Ta dini se Allahu është Falës e Mëshirplotë.”[13] Ky ajet përcakton se kategoritë e luftëtarëve janë katër syresh: Luftëtar që vret dhe ndëshkimi i tij është të vritet, luftëtar që vret dhe vjedh dhe ndëshkimi i tij është të gozhdohet, luftëtar që vjedh dhe ndëshkimi i tij është këputja e duarve dhe luftëtar që frkëson të tjerët në rrugë dhe ndëshkimi i tij është dëbimi. Këtë lloj përcaktimi e ka bërë Profeti (a.s). Megjithatë disa juristë janë të mendimit se ndëshkimi nuk ekzekutohet sipas kësaj lloj ndarjeje, por imami ka të drejtë të zgjedhë cilën të dojë prej këtyre ndëshkimeve sipas nevojës. Më pas, Allahu i Lartësuar tregon se kush pendohet përpara se të zihet e kapet rob, Allahu ka për ta falur atë, prandaj imami e ka për detyrë që t’i thërrasë ata që t’i binden atij përpara se të fillojë t’i luftojë ata. Pikërisht këtë gjë bëri Ali ibn ebi Talibi me ata të cilët dolën kundra tij prej Harurijinëve. Ai mendonte se një pakicë prej atyre që kishin dalë kundra udhëheqësve në kohët e mëparshme kishin synime fetare, ndërsa shumica e tyre udhëhiqeshin nga qëllime personale dhe egoiste. Për këtë arsye rrallherë ka pasur ndonjë prej tyre që të ketë pasur sukses, sepse Tradita e të Dërguarit të Allahut (a.s) është drita me të cilën udhëhiqet çdo mysliman. Tradita profetike e ka ndaluar rreptësisht rebelimin kundra imamit, nga frika e përçarjes së myslimanëve dhe shpërbërjes së unitetit të tyre.

Detyrat e Imamit (halifes):

Më lart kemi cekur se misioni i imamit është të mbrojë çështjet e fesë dhe të administrojë çështjet e dynjasë për Umetin. Kështu që detyrë e tij është që sheriati të jetë udhërrëfyes i tij dhe mos të dredhojë as djathtas dhe as majtas nga Libri i Allahut, Suneti i Profetit (a.s) dhe konsesusi i prijësve muslimanë të epokës së parë. Nëse ai vepron kështu atëherë ai është në stadin e të sinqertëve, dëshmorëve dhe të drejtëve. Eh sa shokë të mrekullueshëm janë këta. Po ashtu ai do të jetë nën hijen e Arshit në Atë Ditë ku nuk ka hije përveç hijes së Tij. Mirëpo nëse ai devijon nga rruga dhe rend pas egos dhe tekave të tija, atëherë atë e pret ndëshkimi i ashpër. I Dërguari i Allahut (a.s) ka thënë: “Ai prijës i cili udhëheq çështjet e muslimanëve, por nuk angazhohet për ta dhe nuk i këshillon ata, nuk do të hyjë në Xhenet me ta.”[14] Në një hadith tjetër, Profeti (a.s) ka thënë: “Çdo rob që Allahu i ka besuar një përgjegjësi mbi një grup njerëzish, dhe ai nuk i këshillon (kujdeset për ta) nuk ka për ta ndier aromën e Xhenetit.”[15] E në një hadith tjetër, Profeti (a.s) ka thënë: “Kushdo njeri i cili drejton çështjen e muslimanëve dhe nuk i këshillon ata, ashtu sikurse vepron me anëtarët e familjes së tij, atëherë le të përgatisë karrigen e tij për në Zjarr.” E hadithe të tjera të ngjashme që paralajmërojnë imamllarët (udhëheqësit) që mos të veprojnë asi punësh që janë shkak për ta që të hidhen në Zjarr të Xhehenemit.

Autor: Muhamed El Hudari

Përktheu: Elton Harxhi

[1] – Sure Ali Imran: 13.

[2] – Buhariu.

[3] – Ahmeti.

[4] – Buhariu.

[5] – Sure Ali Imran: 159.

[6] – Sure Nisa: 59.

[7] – Buahriu.

[8] – Muslimi.

[9] – Muslimi.

[10] – Muslimi.