Ibn Ata’il-lah El Iskenderi (r.h) ka thënë:
“Pararendëset e ambicieve të larta nuk i shpojnë muret e kaderit”
1 – Pikat kryesore që trajton kjo urtësi:
Njeriu sado ambicioz dhe i vendosur që të jetë, ka kufij që nuk mund t’i tejkalojë.
Të qënurit ambicioz nuk është e ndaluar, por bëj kujdes nga arroganca e shpirtit.
Njeriu duhet të ketë ambicie për t’u përmirësuar, por ai gjithmonë duhet ta dorëzojë rezultatin tek Allahu.
Shpresa është e domosdoshme, por ajo duhet të jetë e ndriçuar nga njohja e kaderit.
Shpjegimi i urtësisë:
Ibn Ata’il lah El Iskenderi (r.a) përmes kësaj urtësie dëshiron të na mësojë se: Ambicia e lartë (himmeh ‘alijjeh) është e lavdëruar, por ajo nuk mund ta tejkalojë caktimin e Zotit (kaderin). Njeriu mund të planifikojë, të shpresojë dhe të veprojë me përkushtim, por në fund, realizimi ose pengimi i çdo gjëje është në dorën e Allahut. Allahu i Lartësuar thotë: “E ju nuk mund të doni (asgjë), përveç nëse do Allahu, Zoti i botëve.”[1] Ky ajet e vendos kufirin e saktë të dëshirës dhe ambicies: njeriu ka dëshirë dhe vullnet, por ai është i varur nga dëshira dhe vullneti i Krijuesit.
Një njeri mund të përpiqet me gjithë mund për t’u pasuruar, por nëse kaderi i Allahut nuk ia ka caktuar atë risk, as përpjekja më e madhe dhe e mirë studjuar nuk e sjell atë. Në të kundërt, dikujt që Allahu ia ka lehtësuar riskun, i vjen me pak mund, sepse është pjesë e paracaktimit të Tij.
Pejgamberi (a.s) ka thënë: “Dije se ajo që të ka goditur, s’ka mundur të të shmanget, dhe ajo që të ka shmangur, s’ka mundur të të godasë.”[2]Ky hadith e përkthen në gjuhë profetike atë që thotë Ibn Ata’il lahu: Nuk ka forcë njerëzore që mund ta “shpojë murin e kaderit”, ajo që nuk është caktuar për ty, s’do të të arrijë kurrë, pavarësisht sa e kërkon; dhe ajo që është caktuar për ty, do të të arrijë, edhe nëse ikën prej saj.
Kur Jusufi (a.s) u hodh në pus dhe më pas në burg, çdo rrjedhë e jetës së tij dukej si pengim i ambicieve. Por më vonë, çdo pengesë u shndërrua në urë drejt suksesit. Kaderi nuk e shkatërroi ëndrrën e tij, përkundrazi i dha formën e duhur.
Pejgamberi (a.s), gjatë Hixhretit, kur ishte fshehur në shpellë dhe armiku ishte mbi kokën e tij, tha: “Mos u trishto, vërtet Allahu është me ne.”[3] Kjo është shkalla më e lartë e besimit në murin e kaderit: ta dish se edhe kur çdo derë mbyllet, Zoti mund të hapë një derë që nuk ekzistonte më parë.
Pejgamberi (a.s) gjatë betejës së Uhudit e përjetoi humbjen, edhe pse kishte marrë të gjitha masat dhe përgatitjet. Ky ishte kujtim hyjnor se fitorja dhe humbja nuk varen vetëm nga mjetet materiale, por nga urdhri i Allahut dhe mençuria e Tij.
Omer ibn el-Hattabi (r.a) ka thënë: “Ne ikim nga kaderi i Allahut tek kaderi i Allahut.” Kjo fjalë, që ai e tha gjatë murtajës që kishte rënë asokohe, tregon një kuptim të thellë të balancës mes shkakut dhe kaderit. Ai nuk tha “ne e kundërshtojmë kaderin”, por “ne e lexojmë kaderin me kader”, pra, veprojmë me arsye dhe bindje, por pa harruar se gjithçka është nën urdhrin e Zotit.
Nëse një njeri shmang një sëmundje duke marrë masa, kjo nuk do të thotë se ka dalë mbi kaderin, porse Allahu e ka caktuar shërimin e tij përmes këtyre masave.
Ibn Ata’il – lahu shpesh përmend se kaderi është si një mësues i heshtur që edukon shpirtin. Kur njeriu nuk arrin atë që dëshiron, kjo nuk është dështim, por një mësim i fshehur nga Zoti, që e pastron zemrën nga varësia ndaj vetes. Imam Maliku (r.h) nuk mundi të udhëtonte shpesh për shkak të sëmundjes, por Allahu e bëri burim të dijes në Medinë; tek ai erdhën nxënës nga çdo anë. Pra, ajo që dukej si pengesë në planin e tij, ishte në të vërtetë realizimi i kaderit më të mirë për të.
Dhe së fundmi, kjo urtësi nuk e thërret njeriun të dorëzohet pa vepruar, por e fton ta njohë balancën shpirtërore mes: përpjekjes me mjete të lejuara dhe qetësisë së zemrës ndaj rezultatit që ka caktuar Allahu. Allahu i Lartësuar thotë: “Njeriu nuk fiton tjetër veçse atë për të cilën përpiqet.”[4] por menjëherë pas saj, Ai na kujton: “Te Zoti yt është fundi (përfundimi i çdo gjëje).”[5]
Kështu pra, njeriu vepron dhe përpiqet, por përfundimi i çdo përpjekjeje është në dorën e Zotit.
Analizë shpirtërore:
Kjo urtësi është një dritë për njeriun e ambicies, që ndonjëherë beson se përpjekja e tij është çelësi absolut i suksesit. Ibn Ata’il lahu e fton shpirtin të ndalet e të reflektojë: “Ti synon, ti planifikon, ti ëndërron, por a je ti zot i kaderit?” Kjo nuk është thirrje për pasivitet, por ftesë për pastrim të qëllimit dhe përulje të shpirtit. Në thelb, ai thotë: “Puno me ambicie, por mos u mbështet tek ambicia.” “Dëshiro, por mos u deh nga dëshira.” “Syno majat, por mos harro se lëvizja jote është nën dorën e Atij që lëviz gjithçka.”
Kur njeriu e kupton se asnjë dëshirë nuk mund të shpojë murin e kaderit, zemra e tij pushon së luftuari. Ajo nuk ndien më hidhërim për atë që nuk arriti, dhe as krenari të sëmurë për atë që fitoi. Kjo është qetësia e zemrës së njeriut që dorëzohet, jo si i mundur, por si i ndriçuar. Allahu i Lartësuar thotë: “Që të mos dëshpëroheni për atë që ju ka shpëtuar, dhe të mos gëzoheni me mendjemadhësi për atë që ju ka ardhur.”[6]
“Muret e kaderit” janë perdet e urtësisë që Allahu ka vendosur midis nesh dhe dijes së plotë të Tij. Ne shohim shkaqet dhe rezultatet, por nuk shohim urdhrin e padukshëm që i lidh. Kur Ibn Ata’il lahu thotë se “ambiciet nuk i shpojnë këto mure”, ai na mëson për etikën e shpirtit me Zotin: të pranosh se ka një kufi që vetëm Allahu e di.
Njeriu mund të mbjellë një pemë me kujdes e dashuri, por vetëm Allahu di nëse ajo do të japë fryt.
Nëse ajo jep fryte, ai është mirënjohës; nëse thahet, ai prapë është mirënjohës, sepse Zoti ka dashur t’i mësojë diçka përmes asaj tharjeje.
Në tesavvuf, kaderi nuk shihet si fat i verbër, por si shkollë hyjnore e shpirtit. Kur ambiciet tona pengohen, shpirtit i mësohet:
Durimi, që e ngre njeriun mbi instinktin.
Përulësia që e çliron nga mendimi se “unë e bëra”.
Besimi, që e lidh zemrën me burimin e çdo gjëje.
Në këtë kuptim, urtësia e Ibn Ata’il lahut është një shpatë e artë kundër idhujtarisë së brendshme, idhujtarisë ndaj vetes, ndaj planeve, ndaj suksesit. Sepse idhulli më i rrezikshëm nuk është jashtë, por ai që fshihet në bindjen se çdo gjë varet prej meje.
Udhëzime praktike:
Bëj përpjekjen tënde, por mos u lidh shumë me rezultatin
Mos u dëshpëro kur gjërat nuk ndodhin siç dëshiron.
Tregohu modest kur të arrish suksesin.
Mos u krahaso me të tjerët në çështjen e kaderit.
Kultivo bindjen dhe qetësinë e zemrës.
Mesazhi i urtësisë:
Mesazhi i urtësisë është se njeriu duhet të mësojë të jetë i durueshëm dhe i përmbajtur përballë sfidave, pa e humbur qetësinë shpirtërore. Ai na mëson të mos lejojmë që vështirësitë, fjalët apo sjelljet e të tjerëve të na prishin ekuilibrin e brendshëm. Urtësia qëndron në vetëkontroll, në maturinë për të mos reaguar menjëherë, dhe në besimin se çdo situatë mund të përballohet me mendje të kthjellët e zemër të qetë. Kështu, njeriu ruan dinjitetin, forcën morale dhe gjen paqe me veten dhe me botën.
Autor: Elton Harxhi
[1] – Sure Tekuir: 29.
[2] – Tirmidhiu. Hadithi është Sahih.
[3] – Sure Teube: 43.
[4] – Sure Nexhm: 39.
[5] – Sure Nexhm: 42.
[6] – Sure Hadid: 23.
