Medh’hebet juridike dhe bazat e metologjisë së tyre

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest
Pocket
WhatsApp

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit. Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin për Profetin Muhamed (a.s) dhe për të gjithë ata të cilët e pasojnë dhe do ta pasojnë rrugën e tij derin në Ditën e Kijametit.

Medh’hebet juridike të cilat janë themeluar e formuar pas periudhës së sahabëve dhe tabi’inëve kanë qenë të shumtë. Por jo të gjithë këto medh’hebe janë të regjistruara e të shënuara. Një pjesë e imamllarëve të medh’hebit patën mundësi që të shkruanin vetë bazat e medh’hebit të vet. Kurse në lidhje me medh’hebin e disa imamllarëve të tjerë ishin nxënësit e tyre të cilët e shkruajtën medh’hebin e imamit të tyre.

Metodologjia e katër imamllarëve:

Imam Ebu Hanifja konsiderohet si jurist i shkollës së racionalistëve, kurse tre imamllarët e tjerë, imam Maliku, imam Shafi’ij dhe imam Ahmedi, megjithëse kanë dallime në formën e deduksionit, konsiderohen si juristë të shkollës së hadithit.

Metodologjia e medh’hebit të imam Ebu Hanifes:

Imam Ebu Hanifja konsiderohet si prijësi i shkollës (medh’hebit) së racionalistëve dhe kjo është pika esenciale, nga  ku bën dallim ai me tre imamllarët e tjerë. Dihet se imam Ebu Hanifja nuk e ka regjistruar dhe shkruajtur vetë medh’hebin e tij. Ata që e kanë regjistruar medh’hebin e tij janë nxënësit dhe ithtarët e tij, të cilët kanë regjistruar fjalët, fetvatë dhe deduskionet e tij. Bazat e medh’hebit të imam Ebu Hanifes, ne i kuptojmë nga citati i tij në të cilin thotë: “Si fillim, unë bazohem tek Libri i Allahut. Nëse nuk gjej ndonjë argument tek Libri i Allahut, bazohem tek Suneti i Profetit (a.s). E nëse nuk gjej ndonjë argument tek ato të dyja bazohem tek mendimet e sahabëve, Prej tyre marr atë mendim që më pëlqen dhe lë atë që nuk më pëlqen. Më tej nuk marrë për bazë thënien e askujt. E kur vjen puna për mendimet që kanë dhënë Ibrahimi, Sha’biju, Ibn Sirini, Hasani, Ata’, Seid ibn Musejb, e të tjerë, ata janë një grup dijetarësh që kanë bërë ixhtihadin e tyre dhe unë bëj ixhtihadin tim”[1] Duke u bazuar tek ky citat i imam Ebu Hanifes dalim në përfundimin se bazat e metodologjisë së medh’hebit të tij, janë sa më poshtë:

1 – Kurani:

Padyshim që burimi kryesor tek imam Ebu Hanifja është Kurani Famëlartë, sepse autenciteti i tij është i padiskutueshëm. Në të njëjtën gradë dhe pozitë me Kuranin qëndron edhe hadithi me zinxhir transmetimi “Muteuatir”. Lidhur nga ky parim, imam Ebu Hanifja është i mendimit se hadithi me zinxhir transmetimi “Ehad” nuk mund të jetë shfuqizues i ajeteve të Kuranit. Megjithatë, ai është i mendimit se hadithi “Ehad” është aplikativ aq sa është e mundur. Përndryshe ai nuk i jep përparësi transmetimit hipotetik (hadithit) ndaj transmetimit definitiv (Kuranit).

Si shembull i kësaj mund të përmendim rastin e leximit të Kuranit në namaz:

Allahu i Madhëruar thotë: “Lexoni Kuran aq sa të mundni!”[2] Kurse Profeti (a.s) thotë: “Nuk ka namaz për atë që nuk lexon suren Fatiha”[3]

Gjykimi i imamit në këtë rast është se leximi i Kuranit është primar (bazë) pasiqë është Rukn prej rukneve të namazit. Kurse çështja se a duhet të lexohet Fatihaja apo një diçka tjetër (nga Kurani), kjo konsiderohet “Vaxhib.” Kështu pra në këtë rast vërehet mjaft qartë se imam Ebu Hanifja ka vënë në funksion (punuar) ajetin kuranor dhe hadithin e Profetit (a.s).

Po ashtu imam Ebu Hanifja e merr për bazë atë që Kurani e ka thënë në formë përgjithsuese (Am) dhe nuk e merr për bazë atë ç’ka me hadith “Ehad” është specifikuar.

Si shembull të kësaj mund të përmendimin çështjen e nijetit gjatë marrjes së abdesit. Imam Ebu Hanifja, nuk e konsideron nijetin si kusht për marrjen e abdesit dhe argumenti i tij është ajo ç’ka cituam më lart. Për ta konkretizuar, themi se imam Ebu Hanifja merr për bazë ajetin kuranor në të cilin Allahu i Madhëruar thotë: “Lani fytyrën dhe duart deri në bërryla, kurse dorën fshijeni me dorë të lagët, lani edhe këmbët deri në nyje!”[4] sepse kjo është thënë në formë të përgjithshme. Kurse në lidhje me hadithin që Profeti (a.s) ka thënë: “Vërtet, veprat varen nga nijeti.”[5]është thënë në formë specifike (Khas), por ky hadith është hadith “Ehad” dhe si rrjedhojë hadithi “Ehad” nuk mund ta specifikojë atë që është thënë në formë të përgjithshme (Am) në Kuranin Famëlartë. Prandaj edhe nijeti gjatë marrjes së abdesit nuk është kusht.

2 – Suneti i Profetit:

Në lidhje me hadithet profetike, imam Ebu Hanifja i ka pasë verifikuar dhe e ka pasë hetuar gjendjen e transmetuesve të hadithit derisa t’i bëhej e qartë saktësimi i hadithit. Kështu që ai ka pasë marrë për bazë atë hadith që është transmetuar nga një grup tek një grup tjetër, (muteuatir) ashtu siç ka marrë për bazë atë hadith që konsiderohet “mesh’hur”, apo atë hadith për të cilët juristët kanë rënë dakord për të punuarit me të. Prandaj sipas imam Ebu Hanifes, hadithi “muteuatir” dhe hadithi “mesh’hur” e specifikojnë atë që Kurani e ka thënë në formë përgjithësuese.

Kurse në lidhje me hadithin “Ehad”, imam Ebu Hanifja e merr për bazë si argument.

Mirëpo, ai nuk e merr për bazë atë nëse ai bie në kundërshtim me ajetin kuranor apo hadithet “muteuatir” dhe “mesh’hur”

Në rastin kur transmetohet një hadith “Ehad” dhe është mundësia për të përdorur “Kijasin”, Imam Ebu Hanifja i jep përparësi (prioritet) hadithit “Ehad” ndaj Kijasit (Analogjisë). [6]

Kurse në lidhje me hadithin “Mursel” imam Ebu Hanifja e merr për bazë nëse ai transmetohet si i tillë nga transmetues të besueshëm. Në këtë rast, ai e merr atë për bazë megjithëse konsiderohet hadith hipotetik.

3 – Mendimi i sahabit:

Mendimi më i saktë në medh’heb është se i jepet përparësi mendimit të sahabit përpara Kijasit. Argument për këtë është fakti se sahabi ka jetuar në kohën kur ka zbritur shpallja hyjnore dhe ka pasë një kuptim më të thellë të saj. Po ashtu me shumë mundësi, citati i sahabit mund të jetë Sunet Profetik. E Profeti (a.s) ka thënë: “Brezi më i mirë është brezi im, më pas është ai që vjen pas tyre.”[7]

4 – Ixhmau (Konsesusi i dijetarëve):

Ixhmau (Konsesusi i dijetarëve) është një argument që merret për bazë tek imam Ebu Hanifja dhe dijetarët e medh’hebit. Ixhamu nuk është kusht që të jetë vetëm në epokën kur kanë jetuar sahabët, përkundrazi Ixhmaja është argument në çdo kohë përderisa vërtetohet. Argument për këtë është ajeti kuranor: “Kushdo që ndjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne e lemë të ecë andej nga është nisur dhe do ta…”[8]

5 – Kijasi (Analogjia):

Duke qenë se rrezja e pranimit të hadithit ka qenë e ngushtë, imam Ebu Hanifja është zgjeruar në lidhje me marrjen për bazë të Kijasit si burim. Kështu që, përcillet se imam Ebu Hanifja në një çështje të caktuar ka përdorur ixhtihadin e tij për të dhënë gjykimin e tij rreth asaj çështje, por pa u kufizuar tek mendimi i një sahabiju apo tabi’ini nëse nuk arrinte të vërtetonte saktësinë e tij. Shprehja e imamit “Prej tyre marr atë citat që më pëlqen dhe lë atë që nuk më pëlqen” nënkupton se ai merr për bazë atë citat që është i saktë dhe nuk merr për bazë atë citat që nuk është i saktë.

6 – Istihsani (Kijasi përjashtues ose preferencial):

Që nënkupton marrjen për bazë atë argument që është më i fortë mes dy të tillëve. Istihsani konsiedrohet një prej parimeve që imam Ebu Hanifja e merr për bazë si argument.

Megjithatë Istihsani renditet pas Kuranit, Sunetit, Mendimit të sahabit, Ixhmasë dhe Kijasit.

7 – Tradita (El Urfu):

Edhe tradita (El urfu) është një prej atyre parimeve që tek imam Ebu Hanifja dhe medh’hebi i tij merret për bazë dhe si argument. Argument për këtë është thënia e Ibn Mes’udit: “Atë gjë të cilën muslimanët e shohin si të mirë, ajo tek Allahu është e mirë.”

Nëse tradita është në përputhje me tesktet sheriatike, atëherë ajo është e saktë. Nëse nuk është në përputhje me tekstet sheriatike, ajo është e papranueshme. Dhe nëse për një traditë nuk është folur rreth saj në tekstet sheriatike, atëherë ajo është e lejuar.

Përzgjodhi: Elton Harxhi

[1] -“Menakibu Imam Ebi Hanifeh” 1/89-90 i Meukeb Mekkij.

[2] – Sure Muzzemil: 20.

[3] – Buhariu dhe Muslimi.

[4] – Sure Maideh: 6.

[5] – Buhariu

[6] – Ky është mendimi më i saktë në medh’hebin Hanefi, bazuar në atë që ka thënë Imam Kerhi.

[7] – Buhariu dhe Muslimi.

[8] – Sure En Nisa: 115.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest
Pocket
WhatsApp

Mos humbisni asnjë lajm të rëndësishëm. Regjistrohu në buletinin tonë.