Specifikat e punës së mirë në Islam

Web Admin

Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit. Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin për Profetin Muhamed dhe për të gjithë ata që e kanë ndjekur dhe do ta ndjekin rrugën e tij deri në Ditën e Kijametit.

Puna e mirë në Islam ka disa veçori dhe specifika të cilat nuk i has në asnjë fe, ideologji e filozofi tjetër. Këto specifika janë:

1 – Gjithëpërfshirëse

2 – E Larmishme

3 – E Vazhdueshme

4 – Motivuese

5 – E kulluar

1 – Gjithpërfshirëse:

Muslimani i vjen në ndihmë kujtdo që është nevojtar. Ai e ndihmon atë që e ka të afërt dhe atë që e ka të largët, mikun dhe armikun, muslimanin dhe jomuslimanin, të gjithë njerëzit pa përjashtim, madje edhe kafshët. Muslimani sillet mirë dhe u sjell të mira të afërmëve, farefisit e bashkëkombasve të tij, për shkak se feja ka nxitur për diçka të tillë. Allahu i Madhëruar thotë në Kuran: “Të pyesin ty se çdo të japin. Thuaj: Atë që jepni prej pasurisë jepni për prindërit, jepni për të afërmit, për bonjakët, të varfërit, për udhëtarët. E çdo të mirë që e punoni, s’ka dyshim se Allahu e di.”[1] “E ç’gjë të mësoi ty se ç’është Akabe (rruga e vështirë). Është lirimi i një skllavi, ose dhënia e ushqimit në kohën kur mbretëron uria, ndonjë jetimi që është i afërt..”[2] E Profeti (a.s) ka thënë: “Lëmosha që ia jep të varfërit konsiderohet sadaka, kurse lëmosha që ia jep farefisit konsiderohet njëkohësisht edhe sadaka dhe mbajtje e lidhjeve farefisnore.”[3]

Mirëpo e mira nuk kufizohet vetëm tek të afërmit, por ajo përfshin të gjithë njerëzit pa përjashtim. Allahu i Madhëruar na ka treguar në Kuranin Fisnik se ne kemi të drejta ndaj muslimanëve dhe ndaj të gjithë njerëzve. Allahu i Madhëruar thotë: “Silluni mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmëve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve, ndaj fqinjit të afërm, ndaj fqinjit të largët, ndaj shokut pranë vetes, ndaj udhëtarit dhe ndaj robërve.”[4] Muslimani nuk sillet mirë vetëm ndaj shokëve, miqve dhe dashamirësve të tij, por ai sillet mirë edhe ndaj kundërshtarit, oponentit dhe armikut e tij, sepse e mira duhet t’i përfshijë të gjithë. Feja islame na këshillon që të sillemi me drejtësi ndaj atyre që i urrejmë[5], ashtu sikurse na këshillon që ne të sillemi mirë e të jemi tolerant ndaj atyre që i kemi kundërshtarë apo armiq. Muslimani është tolerant e mëshirues me të gjithë krijesat. Profeti (a.s) ka thënë: “Nuk do të hyjë në Xhenet vetëm se ai që është tolerant (mëshirues). Të pranishmit thanë: O i Dërguar i Allahut, ne të gjithë jemi tolerant (mëshirues) me njëri-tjetrin. Mirëpo Profeti (a.s) tha: Nuk po flas për tolerancën (mëshirën) që keni ndaj njëri-tjetrit, por po flas për tolerancën e përgjithshme.”[6] Ai i cili mendon se duhet të sillet mirë dhe të jetë tolerant vetëm me besimtarët dhe se mosbesimtarët nuk e kanë një të drejtë të tillë, ai ka gabuar, sepse Allahu i Madhëruar ashtu sikurse e furnizon me të mira besimtarin, po ashtu e furnizon me të mira edhe jobesimtarin. Është gabim të mendosh se besimtari nuk duhet të sillet mirë me jobesimtarin,sepse Kurani Fisnik na udhëzon për të vepruar ndryshe, përderisa ne jetojmë në paqe me ta. Allahu i Madhëruar thotë: “Allahu nuk ju ndalon të bëni mirë dhe të mbani drejtësi me ata që nuk ju luftuan për shkak të fesë, e as nuk ju dëbuan prej shtëpive tuaja. Allahu i do ata që mbajnë drejtësi.”[7] Ja se si Allahu i Madhëruar i përshkruan robërit e Tij të mirë e të devotshëm: “Ata janë, që për hir të Tij iu japin ushqim të varfërve, jetimëve dhe të zënëve robër.”[8] Është i ditur fakti se asokohe[9] robërit që ziheshin në betejë ishin idhujtarë. E në këtë ajet Allahu i Madhëruar i lavdëron ata besimtarë që i ushqenin idhujtarët (robërit e luftës) duke mos i lënë që të vuanin për bukën e gojës. Në këtë konteskt vlen që të përmendim faktin se idhujtari që është zënë rob në betejë, gjatë betejës ai ka ngritur shpatën kundra muslimanëve, megjithatë ai nuk duhet të privohet nga ushqimi dhe sjellja e mirë, sepse mbi të gjitha ai është njeri dhe është e drejta e tij që të jetojë i nderuar e i respektuar.

Mirësia që muslimani ia bën të tjerëve nuk përkufizohet vetëm tek njerëzit, por ajo përçohet (përcillet) edhe tek gjallesat e tjera si tek kafshët e shpezët. Profeti (a.s) ka thënë: “Kini frikë Allahun në mënyrën se si silleni me kafshët (shtëpiake) të cilat nuk flasin. Hipni dhe ngarkoni ato kafshë të cilat janë të pështatshme dhe për ushqim zgjidhni ato kafshë që janë pa të meta.”[10] Ebu Hurejra transmeton prej Profetit (a.s) se ka thënë: “Njëherë një njeri – i cili po udhëtonte – e kaplon një etje e madhe. Ai gjen një pus, zbret në të dhe pi ujë. Kur dol inga pusi pa një qen me gjuhë të nxjerrë jashtë, që po hante baltë nga etja. Njeriu tha (me vete) “Këtë qen e paska kapluar etja siç më pat kapluar edhe mua më parë.” Pastaj ai zbriti në pus e mbushi këpucën e vet me ujë, e kapi me gojë derisa u ngjit lart dhe i dha qenit për të pirë. Allahu për këtë (veprim) e shpërbleu dhe ia fali mëkatet.” Të pranishtmit thanë: “O i Dërguari i Allahut, edhe nëse kujdesemi për kafshët do të shpërblehemi? Ai (a.s) tha: “Në gjithçka që ka jetë, njeriu do të shpërblehet nëse kujdeset.”[11]

2 – E larmishme:

Puna e mirë që muslimani bën nuk është vetëm një formë apo lloj, por ajo është e larmishme dhe e shumëllojshme sipas nevojave të njerëzve dhe sipas mundësisë të atij që e bën të mirën. E mira që muslimani bën mund të jetë konkrete si ushqim, veshmbathje, strehim e kurim, abstrakte si arsimimim, kulturë e mësim feje, spirtuale si lumturimi i të tjerëve, kurimi i stresit e depresionit nëpërmjet besimit dhe mbështjetjes tek Allahu.

Muslimani i bën mirë individit, familjes dhe shoqërisë. E mira që ai bën mund të jetë në vleftë monetare ose në mall, plaçkë a gjithçka tjetër. E mira mund të jetë në formën e dhënies së sadakasë, borxhit ose huazimit. Sadakaja mund të jetë normale, por mund të jetë edhe në formën e vakëfit. Ndihma (puna e mirë) mund të jetë në rrafsh individual duke plotësuar nevojat e një individi, por mund të jetë në rrafshin e projekteve sociale për të plotësuar nevojat e një grupi të caktuar njerëzish, si për shembull me ble me lekët e zekatit fabrika, apo plantacione me qëllim që njerëzit të punësohen.

Muslimani mund të sakrifikojë duke dhënë nga pasuria e tij, por mund të sakrifikojë nga koha e tij apo nga përvoja e tij, si për shembull doktori i cili u shërben pacientëve jashtë orarit të punës, apo zanatçiu i cili u mëson të tjerëve zanatin pa kurrfarë shpërblimi.

Padyshim se për të gjitha këto larmi punësh të mira që dhurohen nga muslimani, ai do të shpërblehet nga Allahu i Madhëruar.

Teksa hedhim një vështrim tek këshillat e Profetit (a.s) në lidhje me sadakanë do të ngelemi të mahnitur, sepse ai (a.s) nuk e ka kufizuar dhënien e sadakasë vetëm në vleftë monetare, por ai i ka dhënë asaj një kuptim më të gjerë ku përfshihen një shumëllojshmëri e veprave dhe punëve të mira që ka mundësi t’i kryejë kushdo. Si për shembull:

Sadekaja me karakter social: në të cilën Profeti (a.s) na këshillon që të urdhërojmë për mirë e të ndalojmë nga e keqja, apo të pajtojmë mes dy palëve.

Sadekaja me karakter shpirtëror e psikologjik: si në rastin kur Profeti (a.s) thotë: “Fjala e mirë konsiderohet sadeka.”[12] Apo “Buzëqeshja para tjetrit konsdiderohet sadeka.”[13]

Sadekaja me karakter human; si të ndihmosh nevojtarët, të ndihmosh atë që ka humbur rrugën, të ndihmosh dikënd që do të hipë në mjetin e udhëtimit e kështu me rradhë.

Ka edhe prej atyre sadekave që nuk është për një individ, por që përfshin shumë njerëz, si në rasitn kur largon një pengesë nga rruga e kalimtarëve, çfarëdo lloj gjëje që të jetë ajo pengesë; ferra, gurë, lëkurë bananeje ..etj.

Në këtë kontekst e shoh me vend që të përmend hadithin e Ebu Dherrit, i cili e pyeti Profetin (a.s):

“O i Dërguar i Allahut, cila është ajo punë e mirë që nëse njeriu e kryen shpëton nga Zjarri?

Ai tha: Besimi tek Allahu.

Ebu Dherri: O i Dërguar i Allahut, besimi nuk vlen pa punën e mirë?!

Ai tha: Të jesh i kënaqur me atë që Allahu të ka dhënë dhe të ka furnizuar.

Ebu Dherri: Po nëse njeriu është i varfër?

Ai tha: Të urdhërosh për mirë dhe të ndalosh nga e keqja.

Ebu Dherri: Po nëse njeriu nuk ka mundësi ta bëjë një gjë të tillë?

Ai tha: Të ndihmojë të pafuqishmin.

Ebu Dherri: Po nëse nuk ka mundësi?

Ai tha: Të ndihmojë atë që i është bërë padrejtësi.

Ebu Dherri: Po nëse ai është vetë i dobët dhe nuk ka mundësi që të ndihmojë atë që i është bërë padrejtësi?

Ai tha: A ke ndërmend që t’i mbyllësh rrugët e mirësisë?! Atëherë le të mos i lëndojë të tjerët.

Ebu Dherri: O I Dërguar i Allahu, nëse i bëj këto a hyj në Xhenet?

Ai tha: Çdo njeri (rob) i cili kryen njërën prej këtyre cilësive do të futet në Xhenet.”[14]

3 – E Vazhdueshme:

Një specifikë tjetër e punës së mirë në Islam është se ajo është e vazhdueshme. Puna e mirë mund të jetë:

Detyrim (farz) periodik: si në rastin kur muslimani e ka për detyrë e obligim që të japë zekatin një herë në vit, apo në rastin kur e ka për obligim dhënien e vitrave një herë në vit, në mbarim të muajit të Ramazanit.

Detyrim (farz) në çdo kohë: si në rastin kur muslimani shpenzon ndaj të afërmit të tij që është në vështirësi ekonomike, apo kur kujdeset për fqinjin e tij të varfër. Profeti (a.s) ka thënë: “Nuk është besimtar i mirë ai i cili fle i ngopur dhe fqinji i tij është i uritur.”[15], apo kur në derë të troket një mik të cilin duhet ta respektojë, apo në rastin kur ndihmon një nevojtar. Të gjitha këto janë detyrime të cilat muslimani i ka për detyrë që t’i bëjë.

Megjithatë hapësira për të kryer vepra të mira nuk kufizohet vetëm tek detyrimet (farzet) por ajo përfshin një gamë më të gjerë siç është kryerja e veprave vullnetare (sunet) për hatër të Allahut, ashtu sikurse i Lartësuari i përshkruan robërit e Tij të devotshëm kur thotë: “Ata janë, që për hir të Tij iu japin ushqim të varfërve, jetimëve dhe të zënëve robër, (dhe thonë): Ne po ju ushqejmë vetëm për hir të Allahut dhe prej jush nuk kërkojmë ndonjë shpërblim e falenderim.”[16]

Bërja një punë të mirë apo nijeti për ta bërë atë punë të mirë është pjesë e pandarë e jetës së muslimanit. Nëse ai ka mundësi të bëjë një të mirë, nuk ka për t’u kursyer. E nëse nuk mundësi, ai e bën nijet që ta veprojë atë, duke ftuar të tjerët që ta bëjnë atë të mirë.

Profeti (a.s) ka thënë: “Çdo musliman duhet të japë sadeka. Të pranishmit thanë: O Profet, por nëse muslimani nuk ka mundësi të japë sadeka?! Të punojë me djerësën e ballit dhe të shpenzojë për veten dhe të japë sadeka. Të pranishmit thanë: Po nëse nuk ka mundësi të punojë?! Të ndihmojë atë që ka nevojë. Të pranishmit thanë: Po nëse nuk ka mundësi të ndihmojë dikënd?! Të urdhërojë për mirë dhe të ndalojë nga e keqja. Ky veprim konsiderohet sadeka.”[17]

Një motiv i mirë që e shtyn muslimanin që vazhdimisht të bëjë një punë të mirë është se Allahu e shpërblen atë për çdo punë të mirë edhe sikur në pamje të parë ajo punë i duket shumë e vogël. Allahu i Madhëruar thotë: “E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë.”[18] Dikush prej sahabëve jepte sadaka një gjysmë hurme (arabe) apo një kokërr rrushi dhe pastaj thoshte: Sa grimca ka në këtë (hurmë apo kokërr rrushi)?! Po ashtu tregohet për një person i cili hynte i pari në xhami dhe nën mëngën e tij kishte monedha, bukë, grurë, ose qepë, të cilat i jepte sadeka. Kur dikush i thoshte se qepa e ndot rrobën e tij, ai i përgjigjej: Unë kam dëshirë që të jap sadeka dhe në shtëpi nuk kam gjë tjetër përveç kësaj. Pastaj ai thoshte: Një person nga shokët e Të Dërguarit të Allahut më ka thënë se: “Hija e besimtarit në Ditën e Kijametit është sadekaja që ai ka dhënë”[19]

4 – Motivuese:

Një specifikë tjetër e punës së mirë janë edhe motivet e forta të cilat e shtyjnë muslimanin që të bëjë një punë të mirë. Këto motive janë:

A – Motivi për të fituar shpërblimin dhe kënaqësinë e Allahut:

Allahu i Madhëruar thotë: “Shembulli i pasurisë së atyre, që e japin në rrugë të Allahut është s ii një kokrrre që mbijnë shtatë kallinj, në secilin kalli njëqind kokrra. Allahu ia shumëfishon shpërblimin atij që dëshiron, Allahu është Bujar i madh dhe i Gjithëdijshëm.”[20] “E shembulli i atyre që pasurinë e vet e japin nga bindja e tyre, e duke kërkuar kënaqësinë e Allahut, i përngjan një kopshti në një rrafshnaltë, që bie shi i madh, e ai jep fruta të dyfishtë. Po edhe nëse nuk i bie shi i madh, i bie shi i imët që i mjafton. Allahu sheh atë që veproni.”[21]

Një motiv tjetër është edhe dëshira e muslimanit për të hyrë në Xhenet. Në një hadith kudsij, Allahu i Madhëruar thotë: “Për robërit e Mi të devotshëm kam përgatitur në Xhenet atë gjë, që syri nuk e ka parë, veshi se ka dëgjuar dhe atij as që i ka shkuar ndërmend. Lexoni po të dëshironi ajetin: “Askush nuk e di se çfarë gëzimesh janë fshehur për ata (në jetën tjetër), si shpërblim për punët e mira që kanë bërë.”[22] Jo vetëm kaq, por më shumë se kaq, banorëve të Xheneti do t’ju dhurohet kënaqësia e Allahut. Allahu i Madhëruar thotë: “Allahu u ka premtuar besimtarëve dhe besimtareve kopshte, në të cilat rrjedhin lumenj dhe ku do të banojnë përgjithmonë, si dhe palate të mrekullueshme në Xhenetin e Adnit. Por kënaqësia prej Allahut është shpërblimi më i madh. Kjo është fitorja madhështore.”[23]

Është ky motiv shpirtëror i cili i motivoi sahabët që të rendnin e të garonin për të bërë punë të mira. Enesi (r.a) transmeton: “Ebu Talha ishte ensariju që kishte më shumë kopshte me hurma se të tjerët në Medine. Pasuria më e dashur e tij ishte kopshti “Bejruha” që ishte përballë me xhaminë. Në këtë kopësht hynte Profeti (a.s) dhe pinte ujë. Kur Allahu shpalli ajetin: “Nuk keni për ta arritur përkushtimin e vërtetë, derisa të jepni (sadeka) nga ajo që e doni.”[24] Ebu Talha shkoi tek Profeti (a.s) dhe i tha: O i dërguar i Allahut, Allahu i Madhëruar ka shpallur ajetin kuranor: “Nuk keni për ta arritur përkushtimin e vërtetë, derisa të jepni (sadeka) nga ajo që e doni.” Pasuria ime më e dashur është kopshti “Bejruha”. Unë e dhuroj atë (sadeka) duke shpresuar që Allahu të më shpërblejë për të. O i Dërguar i Allahut, përdore atë ku të duash! Profeti (a.s) tha: Kjo është një pasuri fitimprurëse, kjo është një pasuri fitumprurëse.”[25]

B – Motiv me karakter moral:

Si për shembull, ai i cili jep në rrugë të Allahut përshkruhet si njeri i devotshëm. Allahu i Madhëruar thotë: “Ky është Libri në të cilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyes për të devotshmit, të cilët besojnë në të fshehtën, falin namazin dhe japin nga ajo që u japim Ne.”[26]

Apo përshkruhen si besimtarë të vërtetë. Allahu i Madhëruar thotë: “Ata që falin namazin dhe japin prej asaj që Ne ua kemi dhënë. Njëmend ata janë besimtarë të vërtetë. Ata do të kenë shkallë përnderimi te Zoti i tyre, falje dhe furnizim bujar në Xhenet.”[27]

Apo përshkruhen si mirëbërës. Allahu i Madhëruar thotë: “Ata edhe më parë (në Dynja) ishin mirëbërës.. dhe në pasurinë e tyre kishin përcaktuar të drejtë për lypësin dhe për të ngratin.”[28]

C – Motivi i bereqetit në këtë botë

Nuk ka dyshim se shpërblimi që Allahu i jep muslimanit në botën tjetër është shumë i madh dhe nuk ka të krahasuar me shpërblimin që Allahu i jep atij në këtë botë. Megjithatë Islami është një fe që bashkon midis dy të mirave: të mirave të Dynjasë dhe Ahiretit, ashtu sikurse thotë Allahu i Madhëruar: “O Zot na jep të mira në Dynja dhe në Ahiret.”[29]

Një prej këtyre të mirave që Allahu i Madhëruar i jep robit të Tij besimtar në këtë botë është bereqeti. Allahu i Madhëruar thotë: “E sikur banorët e këtyre vendbanimeve të kishin besuar dhe të ishin ruajtur, Ne do t’ju hapnim begat inga qielli e toka..”[30] “E kush i përmbahet dispozitave të Allahut, atij Ai i hap rrugë dhe e furnizon atë prej nga nuk e kujton fare.”[31] “E çkado që t’u jepni të tjerëve nga pasuria, ajo do t’u kompesohet në mënyrë të plotë duke mos u dëmtuar ju.”[32] Kurse Profeti (a.s) ka thënë: “Për çdo ditë në të cilën robërit gdhijnë, zbresin dy engjëj. Njëri prej tyre lutet me fjalët “O Zot kompesoje atë që jep dhe dëmtoje atë që i privon të tjerët.”[33] Bereqeti dhe kompesimi nuk është vetëm në pasuri, por është në shëndet, në qetësinë shpirtërore, në udhëzimin e familjarëve në rrugën e drejtë, në harmoninë familjare, në jetën e bukur e të lumtur. Allahu i Madhëruar thotë: “Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë) e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre.”[34]

5 – E kulluar:

Një specifikë tjetër e punës së mirë në Islam është fakti se Allahu pranon vetëm atë punë që është e pastër dhe e kulluar, që bëhet vetëm për Allahun, të jetë e pa përzier me ndonjë të mirë materiale nga kjo botë. Është e papranueshme për muslimanin që ta fitojë rizkun duke mashtruar në tregti, apo duke marrë rryshfet apo me çfarëdo lloj mjeti tjetër që është i ndaluar. Përdorimi i mekanizmave të tillë është rreptësisht i ndaluar në Islam, sepse Profeti (a.s) ka thënë: “Allahu është i mirë dhe nuk pranon vetëm se atë që është e mirë.”[35]

[1] – Sure Bekare: 215.

[2] – Sure Beled: 12 – 15.

[3] – Ahmedi, En Nesai, Ibn Ebi Shejbeh, ibn Hibani, Hakimi, Tabarani dhe El Bejhaki. Hadithi është Hasen.

[4] – Sure Nisa: 36.

[5] – Allahu i Madhëruar thotë: “O ju që besuat! Bëhuni plotësisht të vendosur për hir të Allahut, duke dëshmuar të drejtën, dhe të mos ju shtyjë urrejtja ndaj një populli e t’i shmangeni drejtësisë; bëhuni të drejtë sepse ajo është më afër drejtësisë.” Sure El Maide: 8.

[6] – Hakimi. Hadithi është Sahih.

[7] – Sure Mumtehine: 8.

[8] – Sure Insan: 8.

[9] – Në kohën kur është shpallur Kurani.

[10] – Ebu Daudi. Hadithi është Sahih.

[11] – Buhariu dhe Muslimi.

[12] – Tabarani në kebir. Transmetuesit e hadithit janë të besueshëm.

[13] – Buhariu, Muslimi, Nesai dhe Ahmedi.

[14] – Et tergib uet terhib.

[15] – Ahmedi. Hadithi është sahih li gajrihi.

[16] – Sure Insan: 8-9.

[17] – Ahmedi, Ebu Daudi, Ibn Huzejmeh dhe Ibn Hibani. Hadithi është Sahih.